Advocatenkantoren krijgen steeds meer vragen over de energietransitie als gevolg van het Klimaatakkoord van Parijs. Het gaat om uiteenlopende onderwerpen zoals wind- en zonneparken, de winning van aardwarmte en de positie van de industrie.
De advocatenkantoren AKD, Houthoff en DLA Piper verwachten de komende tijd handenvol werk te krijgen aan de energietransitie. Marjolein Dieperink, hoofd van het onlangs opgerichte energieteam van AKD: “Er komen steeds meer vragen uit de markt. Door veranderende wetgeving worden meer cliënten geconfronteerd met energievraagstukken. Maar er zijn nog blinde vlekken, bijvoorbeeld over de vraag wanneer je biomassa duurzaam kunt noemen. En onduidelijkheid zorgt voor onzekerheid. Klimaat en energie bieden dus volop kansen voor de advocatuur. Wij helpen partijen naar oplossingen te zoeken.” AKD wil het energieteam, dat nu uit zes advocaten bestaat, uitbouwen.
Kirsten Berger, hoofd van het zeven mensen tellende energieteam van Houthoff, is als sectorspecialist zestien jaar actief in de energiepraktijk. Ze ziet dat veel andere advocatenkantoren nu energieteams oprichten of uitbreiden om de boot niet te missen. “Er komen nieuwe vragen van bestaande marktpartijen. En door innovatieve ontwikkelingen in duurzame energie kunnen andere dan traditionele partijen een rol spelen in de energietransitie.”
Flinke klus
Het Klimaatakkoord van Parijs heeft tot doel de opwarming van de aarde te beperken tot 1,5 oC. De Nederlandse regering zet in op een verlaging van de CO2-emissies met 49 procent in 2030 ten opzichte van 1990. Met de Klimaatwet en een klimaatakkoord wil Nederland die doelstellingen halen. Het akkoord moet duidelijkheid verschaffen over de maatregelen.
Dat wordt een flinke klus, omdat er veel moet gebeuren om ‘Parijs’ te halen. Bij de gebouwde omgeving is het zoeken van alternatieven voor aardgas het belangrijkst. “Er moet dus een nieuwe infrastructuur worden aangelegd voor andere warmtebronnen,” legt Dieperink uit. “Daar krijgen we veel vragen over van woningcorporaties, gemeenten en ontwikkelaars.” AKD verwacht ook vragen over energiebesparingsmaatregelen, die via onder meer energielabels doorwerken in vastgoedportefeuilles.
Het energieteam van DLA Piper richt zich op dit moment vooral op juridische kwesties rond wind- en zonne-energie. Er zijn veel partijen actief, zegt Gerard Kneppers, hoofd van het energieteam dat uit tien mensen bestaat. “Wij krijgen steeds meer vragen van buitenlandse investeerders die hun geld in Nederland aan het werk willen zetten in de duurzame energie.” Die investeerders komen af op de Nederlandse stimuleringssubsidies zoals de SDE, de salderingsregeling en de postcoderoosregeling. DLA Piper heeft zijn energieteam onlangs versterkt met Arjen de Snoo en Janet Meesters. Ze zijn beiden afkomstig van Houthoff waar ze overigens geen deel uitmaakten van het energieteam.
De belangrijkste vraag van buitenlandse partijen is wat ze moeten doen om in Nederland een voet aan de grond te krijgen. “Geld alleen is niet genoeg,” vindt Kneppers. “De buitenlandse partijen hebben, om draagvlak te creëren, ook een Nederlandse partij nodig die de lokale markt kent.”
Grondeigenaren
Kneppers zegt dat bij duurzame energie alle rechtsgebieden aan de orde komen: omgevingsrecht, goederenrecht, maar ook belastingrecht, verbintenissenrecht, contractenrecht en vennootschapsrecht. “Vergunningen en de positie van grondeigenaren zijn de belangrijkste thema’s. Banken spelen ook een grote rol: als het niet goed gaat, willen ze het project kunnen overnemen en overdoen aan een derde partij.”
Projectcontracten zoals Power Purchase Agreements (PPA’s) spelen een belangrijke rol, omdat die contracten de toekomstige kasstromen veiligstellen. Met een corporate PPA koopt een bedrijf duurzame energie tegen vooraf afgesproken voorwaarden. “Ons wordt hierover vaker om advies gevraagd. Het is een complex onderwerp,” verklaart Kneppers.
“Je moet een brede visie hebben,” vervolgt hij. “Er wordt van de advocaat nu meer verwacht dan het beoordelen van een document. Je moet kunnen meedenken in het grotere plaatje, kruisverbanden leggen.” Die ervaring heef ook Dieperink (AKD). “Alleen met brede marktkennis kun je de cliënt goed bedienen.” Berger zegt dat ze met zestien jaar ervaring de meeste onderwerpen zelf met haar energieteam kan afhandelen. “Als sectorspecialist adviseer je juist op meerdere relevante rechtsgebieden. Uiteraard werken we binnen kantoor ook samen met de specialisten in het bewuste rechtsgebied. Maar ik blijf het aanspreekpunt van de cliënt.”
Nieuw vehikel
AKD krijgt veel vragen van ontwikkelaars van zonne- en windparken. “Niet alleen over subsidies en vergunningen, maar ook op het gebied van structurering,” licht Marjolein Dieperink toe. “Welke entiteit kies je als je een onderneming op lange termijn wilt financieren of verkopen? Moet je een corporatie of vereniging oprichten om ontheffing te krijgen van de Elektriciteitswet? Zo’n nieuw vehikel optuigen, hoe doe je dat?”
AKD helpt ook overheden die draagvlak willen creëren voor zonne- en windparken. “Bij veel projecten participeert de omgeving: als aandeelhouder of als certificaathouder of als lid van de vereniging die de molens exploiteert,” legt Dieperink uit. “Daar zijn veel constructies voor in omloop. De overheid stelt aan ontwikkelaars vaak als voorwaarde dat ze de bewoners tegemoetkomen, bijvoorbeeld met een lage energieprijs. Wij faciliteren dat.”
De energiesectie van Houthoff krijgt veel vragen over offshore wind-projecten. “Deze vragen gaan bijvoorbeeld over de tenderregels, hoe het met de SDE-subsidie zit, en of een exploitant die zou kunnen kwijtraken”, verklaart Kirsten Berger. “Maar het advies ziet ook vaak op de oprichting van een joint venture, of hoe het juridisch zit als je andere offshore leidingen kruist.”
Berger zegt dat vooral de windmolens op zee zullen moeten zorgen voor de groei van duurzame energie. De uitbreiding van windmolens op land is een lastiger onderwerp omdat daar meer weerstand tegen is. Houthoff adviseert daarnaast ook over zonne-energie. Berger: “Dit kunnen zonneparken zijn, maar het komt in de gebouwde omgeving ook voor dat een grote huurder van de verhuurder eist dat er zonnepanelen op het dak staan.”
Afstemmen
Uiteraard klopt ook de industrie aan met vragen over CO2-reductie. “De gevestigde partijen met veel economische kracht moeten hun weg zien te vinden in deze transitie,” legt Dieperink uit. Een relevante vraag is ook wie gaat betalen voor de transitie. “Het klinkt logisch om de vervuiler te laten betalen, maar dat is het niet,” stelt Kneppers. “Want je kunt niet verwachten dat bedrijven betalen voor hun eigen ondergang.” Op veel vragen is sowieso nog geen antwoord mogelijk omdat de uitkomst van het klimaatakkoord nog ongewis is.
“De industrie,” zegt Kirsten Berger, “is de grootste energieverbruiker, dus je kunt de energiepraktijk niet los zien van energie-intensieve industrie.” Volgens Berger is het afstemmen van het energieaanbod op de energievraag de belangrijkste uitdaging in de energietransitie. Als het aandeel duurzaam opgewekte elektriciteit groter wordt, is het moeilijker om vraag en aanbod op elkaar af te stemmen dan bij conventionele energiecentrales. “Innovatie op het gebied van energieopslag zal dan ook een grote rol gaan spelen,” legt Berger uit. “Dit kan gaan om grote batterijen, maar ook om power to gas oplossingen waarbij de opgewekte elektriciteit wordt omgezet in gas (zoals waterstof) dat gemakkelijker is op te slaan dan elektriciteit.” Bedrijven die nu vooral olieproducten opslaan, kijken dus met interesse naar de mogelijkheid van gasopslag.
Tot slot zijn er de zogeheten disrupters, zoals Oceans of Energy, het bedrijf dat zonneparken op zee wil bouwen. Kneppers: “Het is juridisch nog de vraag of je een zonnepark kunt combineren met bestaand windpark. Kun je het net zo aansluiten op het bestaande elektriciteitsnet als bij een windpark? Je hebt ook de bescherming van IE-rechten. En het structureren van samenwerkingsverbanden met onderzoeksinstituten. Allemaal interessante vragen.”
Genoeg uitdagingen dus voor de energiesector. En zeker ook voor de advocatuur.
