Enkele weken terug deed ik een oproep aan alle Nederlandse rechtenstudenten om zich uit te spreken tegen de plannen van Rutte-III om het stelsel van de rechtsbijstand drastisch te veranderen. Als de juristen van morgen zijn ook wij verantwoordelijk om onze rechtsstaat te beschermen. Niet alleen voor de huidige generatie, maar ook voor de toekomstige. Ik uitte mijn zorgen in het volgende artikel. De petitie kan nog steeds worden ondertekend. In dit blog sta ik stil bij de meest recente ontwikkelingen en geef ik een overzicht van de concrete plannen van het kabinet.
Afgelopen woensdag vonden protesten plaatst in diverse steden, van Maastricht tot Amsterdam. Advocaten en solidaire rechters stonden op tegen de plannen van het kabinet om de gesubsidieerde rechtsbijstand ingrijpend te veranderen. Het protest bestond voor een deel uit stiptheidacties, waardoor sommige zittingen later begonnen. Maar wat zijn de plannen van minister Sander Dekker nu eigenlijk? Een overzicht.
Rechtsbijstand
Over de hervorming van de rechtsbijstand is op dit moment misschien wel de meeste discussie gaande. Binnen het huidige stelsel kunnen burgers een beroep doen op gesubsidieerde rechtsbijstand als zij niet voldoende verdienen om zelf een advocaat te betalen. De advocaat krijgt dan een bepaald bedrag voor de gewerkte uren. Hier zit wel een maximum aan. Volgens Dekker kan de rechtsbijstand beter worden geregeld, het kan een stuk goedkoper en ook informeler. Er moet een instantie komen die gaat toetsen of rechtsbijstand in een bepaald geval echt nodig is, een soort poortwachter. Ook moeten er ‘rechtshulppakketten’ komen. In enkele van deze pakketten is toegang tot een advocaat niet vanzelfsprekend. Zo wilt minister Dekker de toegang tot een gesubsidieerde advocaat voor burger die in de schulden zitten, van wie de uitkering is afgewezen of van wie het huurcontract is ontbonden beperken. De minister vindt dat mensen problemen moeten oplossen buiten advocatenkantoren om. Dit allemaal kan het gevoel creëren dat de overheid straks gaat bepalen wanneer iemand wel of niet zijn recht kan halen. Ik vind dit een angstige gedachte. Het zojuist geschetste geldt voor alle rechtsgebieden, op het strafrecht na. In het strafrecht blijft de sociale advocatuur/gesubsidieerde rechtsbijstand wel bestaan, maar die wordt wel flink ingeperkt. Advocaten zijn van mening dat de sociale advocatuur binnen het strafrecht zal verdwijnen als er nog meer wordt bezuinigd. Omdat advocaten in de voorstellen ook nog minder betaald krijgen voor zo’n zaak, dreigt voor honderden sluiting van de praktijk. Nu al werken ze meer uren dan waarvoor ze betaald worden.
Informatievoorziening
Dekker wilt dus inzetten op een geheel nieuw stelsel met een kleinere rol voor de gesubsidieerde rechtsbijstand. Binnen het nieuwe stelsel is het de bedoeling dat burgers minder snel naar de rechter stappen en geschillen zo snel mogelijk en op een laagdrempelige manier worden opgelost. De beste oplossing volgens de minister is als mensen er zelf uitkomen, desnoods met een wat hulp. Juridische informatie kan daarbij helpen, zowel online (internettools) als offline (voorzieningen in de wijk). Volgens Dekker zou iedereen hier makkelijk bij moeten kunnen komen. Voor meer specialistische hulp bieden volgens Dekker de eerder beschrijven rechtshulppakketten uitkomst.
Als de huidige plannen worden aangekomen door zowel de Tweede Kamer als de Eerste Kamer, dan gaat er veel veranderen binnen de Nederlandse rechtsstaat. Het is interessant en belangrijk om deze ontwikkelingen goed in de gaten te houden. Ik daag alle Nederlandse rechtenstudenten uit om een mening te vormen over deze plannen.
Ben je het niet eens met deze plannen? Dan nodig ik je uit om de petitie te tekenen.
Woensdag 23 januari debatteert de Tweede Kamer over de kabinetsplannen van minister Dekker.
