In de Verenigde Staten zie je vaak de gekste claims voorbij komen. Bedragen tot in de miljoenen dollars zijn daar niet uitgesloten. In Nederland kennen we deze Amerikaanse procespraktijken (nog) niet, en al helemaal niet wat betreft affectieschade. Affectieschade kan namelijk niet vergoed worden in Nederland. Dit wordt echter wel mogelijk vanaf 1 januari 2019, wat een doorbraak betekent in het Nederlands recht. Mede daardoor heb ik besloten om nog eens kort uit te leggen hoe de huidige situatie is rondom affectieschade in ons land.
Affectieschade is immateriële schade die bestaat uit het verdriet van iemand als gevolg van het overlijden of ernstig gewond raken van een dierbare of naaste. Voorwaarde is wel dat iemand anders aansprakelijk is voor deze ernstige verwondingen of het overlijden van deze dierbare of naaste. Affectieschade is zogezegd nog niet geregeld in de Nederlandse wet en kan dus niet worden vergoed. De wetgever heeft daar nooit zijn vingers aan willen branden, omdat hij bang was voor ‘onsmakelijke procespraktijken’ en ‘commercialisering van verdriet’. Bij ‘onsmakelijke procespraktijken’ kan bijvoorbeeld gedacht worden aan het verweer van de wederpartij dat inhoudt dat eiser helemaal niet zo’n sterke band heeft met zijn naaste en daarom geen recht heeft op schadevergoeding.
Toch was er in de praktijk behoefte aan affectieschade. In de rechtspraak ontwikkelde zich dan ook het fenomeen ‘shockschade’. Shockschade lijkt op affectieschade, maar heeft een andere insteek. Het gaat hier namelijk niet om schade als gevolg van het overlijden of gewond raken van een naaste, maar om eigen letsel. Dit kwam naar voren in het Taxibus-arrest. Een kindje werd overreden door een taxibus en haar moeder wilde hier uiteindelijk schadevergoeding voor. De moeder claimde geen immateriële schadevergoeding als gevolg van het overlijden van haar dochtertje, maar gaf aan dat de chauffeur onrechtmatig gehandeld had jegens haar. De Hoge Raad keurde deze constructie goed en besloot dat shockschade vergoed kan worden indien sprake is van betrokkenheid bij óf directe confrontatie met het ongeval met als gevolg geestelijk letsel. Dit geestelijk letsel moet dan wel een erkend ziektebeeld zijn in de psychiatrie. Het gaat hier dus niet om schade als gevolg van overlijden of verwonding van een naaste. Wordt dit namelijk wel geclaimd, dan krijg je geen schadevergoeding, zo blijkt uit het Van der Heijden/Holland-arrest.
Shockschade is dus ‘eigen schade’, terwijl affectieschade afgeleide schade is. Dit onderscheid is handig om te weten, nu het vanaf 2019 dus mogelijk wordt om affectieschade vergoed te krijgen. Dit betekent echter niet dat de shockschade-leer irrelevant wordt. Het gaat immers om twee verschillende schadevarianten die naast elkaar kunnen blijven bestaan. Hoe gaat de nieuwe regeling er kortgezegd uitzien? Het gaat om vaste vergoedingen tussen 12.500 euro en 20.000 euro, waarbij de wet uiteindelijk bepaalt wanneer welk bedrag vergoed moet worden. Zo wordt voorkomen dat er geprocedeerd wordt over de hoogte van de vergoeding. Over een paar maanden zullen we gaan zien hoe deze regeling gaat werken in de praktijk.
