De rechterlijke organisatie in Nederland kent constructiefouten. Die conclusie trekken diverse auteurs in de nieuwe editie van Rechtstreeks, het wetenschappelijke periodiek van de Raad voor de rechtspraak, met de titel De strijd om de rechterlijke macht.
In 2002 werd de Raad voor de rechtspraak in het leven geroepen als buffer tussen de gerechten en het ministerie van Veiligheid en Justitie (V en J). Alex Brenninkmeijer, lid van de Europese Rekenkamer en wetenschapper Hilke Grootelaar betogen dat er weeffouten in het systeem zitten. Eén daarvan is dat de Raad voor de rechtspraak in 2002 niet de status van Hoog College van Staat kreeg met een eigen begroting. In plaats hiervan kreeg de Rechtspraak een eigen begroting binnen de begroting van V en J. Hierdoor kunnen de wetgevende en uitvoerende macht de Rechtspraak beïnvloeden via de portemonnee. De auteurs roepen V en J dan ook op zich te buigen over de ‘hybride financieringsvorm’ voor de Rechtspraak.
De huidige inrichting van de rechterlijke macht leidt soms tot besluiteloosheid als gevolg van onverenigbare belangen, aldus Brenninkmeijer en Grootelaar. Dat bleek onlangs bij de vergeefse poging van het kabinet om de bestuursrechtspraak in hoogste instantie te reorganiseren.
Job Cohen, voorzitter van de commissie die de Rechtspraak in 2014 visiteerde, en emeritus hoogleraar Nick Huls concluderen dat er werk aan de winkel is. Nick Huls: “Buitenstaanders vragen zich af waarom sommige van deze hoogste rechters wel en andere niet tot de rechterlijke macht behoren, waarom het ene type rechtspraak wordt gefinancierd door BZK en het ander door V en J, waarom de Hoge Raad wel tot de rechterlijke macht behoort, maar niet onder de Raad voor de rechtspraak valt en een eigen budget heeft, etc, etc.”
