Strafrechtjuriste Merel Pontier studeert in Austin, Texas, en werkt daar voor een advocaat die terdoodveroordeelden bijstaat. Door corona zijn hoorzittingen over de doodstraf uitgesteld, mensen in death row krijgen geen bezoek meer en ook executies zijn verplaatst. In dit coronablog beschrijft Merel Pontier wat de corona-uitbraak verder betekent voor deze gevangenen.
“In augustus 2019 verhuisde ik naar Texas om te gaan studeren aan The University of Texas at Austin School of Law en mij te specialiseren in de doodstraf. Halverwege maart kwam de Gouverneur met maatregelen om de Texaanse inwoners te beschermen tegen corona. Wij mogen alleen naar buiten – met mondkapjes – voor essentiële activiteiten zoals het doen van boodschappen. Texas heeft een bevolking van zo’n dertig miljoen mensen, maar met bijna negenhonderd doden slaat de crisis hier minder hard toe dan bijvoorbeeld in New York en Nederland. Halverwege maart sloot de universiteit haar deuren en sindsdien worden alle lessen online gegeven. Veel internationale studenten zijn teruggekeerd naar hun thuisland. Ik heb die mogelijkheid kort overwogen, maar besloot in Texas te blijven. Met de huidige maatregelen van president Trump loop ik groot risico dat ik op korte termijn niet meer kan terugkeren naar de VS als ik het land verlaat.
Werk staat stil
Naast mijn studie verricht ik werk voor een advocaat in Austin die terdoodveroordeelden in Texas verdedigt. Dat werk staat nu vrijwel stil. We zouden volgende week een belangrijke hoorzitting hebben in een zaak van een cliënt die volgens ons al twintig jaar onschuldig op death row zit. Die hoorzitting is geannuleerd. Vrijwel alle hoorzittingen in doodstrafzaken zijn geannuleerd en verplaatst naar data later in het jaar. Dat is niet alleen frustrerend voor ons, maar vooral voor de cliënt. Het duurt soms jaren voordat een hoorzitting, na toekenning door de rechter, ook daadwerkelijk wordt ingepland en kan plaatsvinden. Cliënten waarvan sommigen al decennialang op death row zitten moeten nu nog langer wachten op juridische duidelijkheid en – in het geval van deze cliënt – vrijheid.
Clinton Young
Ik run vanuit Texas de stichting Clinton Young Foundation. De stichting zet zich in voor terdoodveroordeelden in de VS, specifiek de terdoodveroordeelde Clinton Young in Texas. Ik bezocht Clinton voor de epidemie wekelijks in de gevangenis. Het gevangeniswezen heeft – logischerwijs – de gevangenissen gesloten voor bezoek. Clinton heeft daardoor al ruim een maand geen bezoek meer gehad. Terdoodveroordeelden in Texas zitten ruim 22 uur per dag in isolatie, dus bezoek van buitenaf is enorm waardevol. Ter vervanging van het bezoek mogen terdoodveroordeelden in Texas nu één keer in de twee of drie weken maximaal vijf minuten bellen naar iemand op hun bezoekerslijst. Clinton heeft mij kunnen bellen, maar ik kwam er later achter dat tijdens ons gesprek ook drie bewakers naast hem zaten om het gesprek mee te luisteren. Het was bijzonder om met Clinton aan de telefoon te kunnen praten – iets wat voor de crisis eens per 90 dagen werd toegestaan – maar het vervangt natuurlijk op geen enkele manier de bezoeken.
Terdoodveroordeelden zwaarder benadeeld
Terdoodveroordeelden worden ook op andere vlakken ernstig benadeeld door de huidige epidemie. Op 1 mei heeft een groep terdoodveroordeelden het Texaanse gevangeniswezen aangeklaagd vanwege de weinig effectieve maatregelen die worden genomen om gevangenen te beschermen tegen corona. De terdoodveroordeelden eisen in hun class action complaint de meest basale beschermingsmaatregelen die zij vooralsnog niet krijgen: mondkapjes, (gratis) schoonmaakmiddelen om cellen mee schoon te maken, telefoongesprekken met hun advocaten, het schoonmaken en -houden van het cellencomplex, het laten testen van terdoodveroordeelden op Covid-19 en het implementeren van social distancing. Inmiddels is de ziekte bij ruim 1200 Texaanse gevangenen geconstateerd.
Executies uitgesteld
Het positieve nieuws is dat veel executies in de VS zijn uitgesteld, maar ook dit ging niet zonder slag of stoot. Texas wilde executies gewoon laten doorgaan. Nu bezoek niet meer is toegestaan zou dit betekenen dat een terdoodveroordeelde zou worden geëxecuteerd zonder adequaat afscheid van zijn familie te kunnen nemen. Terdoodveroordeelden met een executiedatum in april en mei stapten naar de rechter en die besloot om executies steeds met een aantal weken uit te stellen. De eerstvolgende executie in Texas staat echter wel gepland op 13 mei en is – vooralsnog – niet uitgesteld.”
