Onlangs werd door de regeringspartijen aangekondigd dat actieve levensbeëindiging mogelijk wordt gemaakt voor ernstig zieke kinderen van één tot twaalf jaar die ondraaglijk en uitzichtloos lijden. Een zwaar onderwerp, waar terecht aandacht voor is. Hoe wordt dit wettelijk geregeld, en wat is de huidige situatie van levensbeëindiging bij deze kleine groep minderjarigen?
In het huidige systeem kan een kind van twaalf jaar of ouder een verzoek tot euthanasie indienen. Dit is wettelijk geregeld in artikel 2 van de Wet toetsing levensbeëindiging op verzoek en hulp bij zelfdoding, ook wel Euthanasiewet genoemd. Lid 4 van dat bewuste artikel stelt dat een minderjarige patiënt tussen de twaalf en zestien jaar die ‘tot een redelijke waardering van zijn belangen in staat kan worden geacht’ een verzoek tot euthanasie kan indienen. Naast de zorgvuldigheidseisen, waar zowel ondraaglijk en uitzichtloos lijden onder vallen, dient er dus ook sprake te zijn van wilsbekwaamheid. Een kind dat de leeftijd van twaalf jaar nog niet heeft bereikt wordt voor de wet echter niet als wilsbekwaam aangemerkt. Hij kan daarom geen overeenkomsten sluiten, tenzij deze gebruikelijk zijn in het maatschappelijk verkeer. Een verzoek tot euthanasie valt hier logischerwijs niet onder.
Ook voor kinderen tot één jaar bestaat een regeling, op grond van de Regeling LZLP en het zogeheten Groningen Protocol kan in uitzonderlijke gevallen opzettelijke levensbeëindiging toelaatbaar worden geacht. Dit valt echter niet onder de noemer euthanasie, omdat daar alleen sprake van is indien de patiënt daar zelf om vraagt. Voor kinderen ouder dan één en jonger dan twaalf jaar gaat deze regeling echter nog niet op.
Belangrijk om te vermelden is dat in artikel 2 van de Euthanasiewet ook vermeld staat dat de ouder(s) of voogd van het kind tussen de zestien en achttien jaar bij het besluit tot euthanasie moeten worden betrokken. Bij kinderen tussen de twaalf en zestien jaar zijn deze eisen nog een stuk strenger. De gezagdragers in kwestie moeten zich met het verzoek tot euthanasie kunnen verenigen, alvorens er daadwerkelijk tot levensbeëindiging wordt overgegaan. Toch kunnen ook in dit geval de ouders worden overruled. In 2017 haalde een kort geding bij de voorzieningenrechter in Alkmaar het landelijke nieuws: een twaalfjarige jongen die tegen de zin van zijn vader in stopte met chemotherapie werd door de rechter ‘exclusief’ wilsbekwaam verklaard. In de door de wetgever gemaakte keuze om wilsbekwame patiënten van twaalf jaar en ouder het recht toe te kennen om in dergelijke situaties over hun behandeling te beslissen lag volgens de rechter dan ook besloten dat moet worden gerespecteerd dat de uiteindelijke beslissing door een kind wordt genomen.
Op dit moment bestaat dus de situatie dat een kind van twaalf jaar of ouder in sommige gevallen een volledig zelfbeschikkingsrecht toekomt, terwijl een elfjarige die eveneens ondraaglijk lijdt in een juridisch schemergebied valt. Precies hier wil minister Hugo de Jonge verandering in brengen. In overleg met kinderartsen en het Openbaar Ministerie wordt een regeling uitgewerkt om door artsen levensbeëindigend te kunnen handelen bij de kleine groep ongeneeslijke zieke kinderen onder de twaalf. Indien een arts dat nu zou doen is dat in strijd met artikel 293 van het Wetboek van Strafrecht, ook als de jonge patiënt dit uitdrukkelijk wenste. De strafbaarheid kan dan echter niet ‘geheeld’ worden door lid 2 van dit artikel – dat stelt dat een dergelijke handeling niet strafbaar is indien er conform de Euthanasiewet is gehandeld – omdat een verzoek tot euthanasie niet mogelijk is bij deze groep kinderen. Vanwege de soms zeer jonge leeftijd van de kinderen zal dat begrijpelijkerwijs niet veranderen, maar wel worden de mogelijkheden van artsen door minister De Jonge uitgebreid, zodat zij zonder het risico vervolgd te worden aan de laatste wensen van de jonge patiënten kunnen voldoen.
