Ook nu nog wordt vaak geprobeerd de Grondwet te wijzigen. De Grondwet is weer een hot-topic. De Grondwet regelt de grondrechten van burgers van een bepaalde staat en de organisatiestructuur van die staat. Eenvoudig is het niet om de Grondwet te wijzigen, vandaar dat elke wijziging uniek is. In dit blog een opfrisbeurt Nederlands Staatsrecht. Hoe wijzig je ook al weer de Grondwet?
Op 20 november 2018 stemde de Eerste Kamer in met een initiatiefwet van D66 om de burgemeestersbenoeming uit de Nederlandse Grondwet te halen. Op 9 mei 2019 diende D66 een ander voorstel in om de Grondwet te wijzigen. Het Nederlandse EU-lidmaatschap zou moeten worden opgenomen in de Grondwet. En op 9 april 2019 sneuvelde na dertien jaar het wetsvoorstel van de SGP in de Eerste Kamer om artikel 91 Grondwet (goedkeuring van verdragen) te wijzigen.
Grondwetswijziging: de procedure in een notendop
De wijziging van de Grondwet is geregeld in hoofdstuk acht van de Grondwet (artikelen 137 tot en met 142). Bij de wijziging van de Grondwet geldt een andere wetgevingsprocedure dan bij de wijziging van ‘gewone’ wetten. Herziening vindt altijd plaats in twee lezingen en bij de tweede lezing is in zowel de Eerste als Tweede Kamer een versterkte meerderheid nodig. Dit houdt in dat twee derde van beide Kamers moet instemmen met de herziening. Een andere belangrijke voorwaarde is dat de Tweede Kamer tussen de eerste en tweede lezing opnieuw moet worden verkozen. De gedachte hierachter is dat op deze manier de kiezer zich kan uitlaten over de grondwetswijziging.
De voor- en nadelen van de huidige procedure
Er zijn verschillende voor- en nadelen aan de huidige procedure. Eerst een overzicht van de nadelen. Zoals eerder vermeld moet tussen de eerste en tweede herziening de Tweede Kamer worden ontbonden. Deze ontbinding gaat vaak gepaard met de reguliere ontbinding van de Tweede Kamer (na elke vier jaar). Hierdoor zijn andere thema’s zoals migratie, werkgelegenheid en milieu volop in discussie, maar de grondwetswijziging niet. Men kan zich afvragen of een ontbinding daarom (nog) wel noodzakelijk is. Daarnaast is het onduidelijk hoe kiezers kunnen aangeven of ze voor of tegen een wijziging zijn. Burgers kunnen alleen op bepaalde partijen stemmen, en dus niet alleen over de herziening. Een ander nadeel is de versterkte meerderheid in beide Kamers. Dit maakt het zeer lastig om een wijziging door te brengen in de Grondwet. En in een dynamische samenleving zijn wijzigingen soms noodzakelijk. Natuurlijk zijn er ook voordelen. Je zou kunnen stellen dat de zware procedure juist goed is. De Nederlandse Grondwet is van hoger orde dan gewone wetten. Politici zweren trouw aan de Grondwet en uit artikel 140 van de Grondwet volgt dat bestaande wetten aangepast moeten worden aan wijzigen in de Grondwet. Het is daarom misschien wel goed dat het niet zo makkelijk is om de Grondwet te wijzigen. De Grondwet moet stabiliteit garanderen in een staat.
Is een nieuwe procedure noodzakelijk?
Er gaan geluiden op om de huidige procedure te wijzigen en te moderniseren. Verschillende wijzigingen zijn mogelijk. Zo zou de versterkte meerderheid in de tweede lezing kunnen worden verwijderd, en/of van twee lezingen naar één lezing gaan, en tot slot is het ook nog mogelijk om sneller naar de tweede lezing te gaan, dus zonder tussentijdse ontbinding van de Tweede Kamer. Zo zie je maar, de Grondwet is helemaal niet zo’n saaie wet.
