Een aantal weken geleden was ik bij de P.I. in Leeuwarden, waar ik gesprekken heb met gedetineerden. Tijdens een gesprek hadden we het over het ontsnappen uit een gevangenis en dat dit niet strafbaar is gesteld. Logischerwijs zou je zeggen dat ontsnappen uit een gevangenis wel strafbaar gesteld zou moeten worden. Geeft Nederland hiermee een vrijbrief voor ontsnappingen?
Ontsnappen uit een gevangenis is simpelweg niet strafbaar gesteld, omdat het een ‘aangeboren vrijheidsdrang’ is. Dit is een soort fundamenteel recht, een mens moet namelijk vrijheid ervaren. De wens om vrij te zijn zit in de mens en ontsnappen uit de gevangenis wordt daarom dus gezien als ‘een uiting van de natuurlijke drang naar vrijheid’. Dit mag niet bestraft worden.
Echter, een persoon die de gevangene helpt ontsnappen is wel strafbaar. Een bewaker is, op grond van artikel 367 Wetboek van Strafrecht, strafbaar als de ontsnapping aan zijn schuld te wijten is. In artikel 191 Wetboek van Strafrecht staat dat andere personen niet mogen helpen bij een ontsnapping. Zij hebben niet de menselijke drang om iemand te helpen ontsnappen, vergeleken met de menselijke drang om vrij te zijn. Je helpt dus eigenlijk mee aan een niet-strafbaar feit.
Nou wil het niet zeggen dat ontsnappen ook geheel ongestraft blijft. Vaak gaat een ontsnapping gepaard met geweld of vernieling. Dit leveren nieuwe strafbare feiten op die tot strafverlenging kunnen leiden. Daarnaast wordt een gevangene, bij terugkomst, in een isoleercel geplaatst en kan het zijn dat hij niet eerder vrij kan komen als hij een deel van zijn straf voorwaardelijk opgelegd heeft gekregen. Je wordt dus als het ware gestraft binnen de straf die je al opgelegd hebt gekregen.
Minister Dekker wil het ontsnappen wel strafbaar stellen omdat hij vindt dat “ontsnappen het gezag van justitie ondermijnt en gevoelens brengt van onveiligheid in de samenleving.” Er worden echter vraagtekens gezet bij de vraag of het wel noodzakelijk is om het strafbaar te stellen. Ontsnappingen komen relatief weinig voor en ook is het mogelijk om gevangenen die ontsnapt zijn alsnog te straffen, zonder verlenging op te leggen. Ze kunnen bijvoorbeeld naar een strenger beveiligde afdeling overgeplaatst worden, verlof kan geweigerd worden en voorwaardelijke invrijheidstelling kan afgewezen worden. Ook worden al snel nieuwe strafbare feiten gepleegd, omdat niemand ‘zomaar’ de gevangenis uitloopt. Het gaat altijd wel hand in hand met vernieling.
De Nederlandse maatschappij hoeft dus al met al niet bang te zijn dat Nederland een vrijbrief geeft voor het ontsnappen uit een gevangenis.
