De plannen van het ministerie van Justitie over de digitalisering van het rechtsbestel zijn op zijn best vaag te noemen. Zo wordt gesproken over de wenselijkheid dat burgers toegang krijgen tot bepaalde digitale gegevens. Een aanbeveling die feitelijk in strijd met de wetgeving hierover is.
Aldus de Amsterdamse rechter Dory Reiling die half december promoveert op een proefschrift over de rol die informatietechnologie kan spelen bij de verbetering van de rechtspraak. Reiling reageert op de brief die minister Hirsch Ballin vorige week over dit onderwerp naar de Tweede Kamer stuurde.
Reiling (die ook een weblog bijhoudt op deze site): “In de brief zelf heeft de minister de digitale toegankelijkheid van het rechtsbestel nog in tamelijk algemene termen neergezet. Digitale gegevensuitwisseling tussen organisaties uit het rechtsbestel is bijvoorbeeld digitale toegang tot iemands strafblad voor het OM of de strafrechter. Het is echter in strijd met de wettelijke regels over informatievoorziening dat die informatie ook openbaar toegankelijk moet zijn. Digitale toegang voor de burger is dus een heel ander verhaal. Het lijkt me daarom onverstandig om dat in één adem te noemen met de wens dat organisaties ín het rechtsbestel meer informatie digitaal moeten uitwisselen.
In de brief van de minister worden ook prijzende woorden gesproken over www.rechtwijzer.nl een door de Raad voor Rechtsbijstand ontwikkelde internetapplicatie waarbij de burger met een conflict geholpen wordt bij het vinden van de weg naar een mogelijke oplossing. Reiling toont zich echter minder enthousiast: “Het is een leuk experiment maar volgens mij heb je er als rechtzoekende niet veel aan. Stel: het gaat slecht met je relatie, je wilt die beëindigen (wat ook slecht gaat), en je weet niet hoe je dat kunt aanpakken. De meeste mensen willen in die situatie gewoon weten wat ze het beste kunnen doen en wat de regels daarvoor zijn. Dat moet begrijpelijk en effectief uitgelegd worden. De Rechtwijzer geeft raad op basis van de informatie die je zelf geeft over je probleem. Het advies van de Rechtwijzer geeft wel een suggestie voor het soort hulp dat je zou kunnen zoeken, maar verwijst niet door. Het advies gaat ook niet over rechtsregels of over toegang tot de rechter, wat je misschien op basis van de naam zou mogen verwachten.”
Positiever is de Amsterdamse rechter over het voornemen dat alle rechtbanken, detentiecentra voor vreemdelingen en de grootste huizen van bewaring de komende jaren voorzieningen krijgenvoor videoconferentie. Reiling: “De voordelen zijn onmiskenbaar: gedetineerden staan minder in de file, ze hoeven niet meer om vijf uur ‘s morgens op, en rechters en anderen hoeven ook niet meer op ze te wachten als er weer eens vertraging is. Ook het groeiende rechtsverkeer over de grens kan soepeler verlopen als er videogesprekken gevoerd kunnen worden. De nadelen zoals meer afstandelijkheid in de communicatie, zullen daar niet tegen opwegen. Invoering is eenvoudig: het is een op zichzelf staande voorziening die veel weg heeft van de telefoon. Er is geen ketensamenwerking en voorafgaande standaardisering van gegevens meer voor nodig. De centrale stelling in mijn proefschrift is dat je IT niet moet onderschatten, maar goed moet weten wat je ermee wilt en hoe je dat het beste kunt doen. Bij de videoconferencing is dat dus niet zo’n probleem, maar over digitale toegang moet nog veel beter nagedacht worden.”
