In de afgelopen periode maakte ik twee keer mee dat partijen mijn assistentie vroegen als bemiddelaar, maar dat ze absoluut géén mediation wilden. Ja, er was onenigheid en veel schuring en, ja, externe hulp vond men noodzakelijk. Maar het enige waar men het wel over eens was, is dat het geen mediation zou moeten zijn. De term mediation kan tot koudwatervrees leiden, een fenomeen waar meer mediators tegenaan lopen.
Alternatieve aanpak?
Over die opmerkelijke huivering rondom de term mediation kan je van alles ‘vinden’, maar zo’n discussie brengt partijen niet dichter bij een gezamenlijke oplossing. Het is in zo’n situatie niet zinvol om betrokkenen met argumenten proberen te overtuigen dat een formele mediation toch echt het beste is. Tijd om door te vragen: wat zouden de betrokkenen dan wel willen?
In deze twee casus leverde doorvragen op dat betrokkenen graag hulp willen van een neutrale, onafhankelijke derde. Bij een bemiddeling moeten de spelregels vooraf dan wel helder zijn. In vertrouwelijke gesprekken willen partijen gecommitteerd, samen, aan de slag richting een oplossing. Verder vonden deelnemers het belangrijk dat je in een gezamenlijke verkenning niet ineens onbedoeld juridisch gebonden kan zijn aan een uitkomst.
Mediation zonder mediation
Kortom, de wens is een vrijwillig proces op basis van vertrouwelijkheid, met commitment en een wederzijdse vrijheid tot een vaststelling, onder begeleiding van een neutraal bemiddelaar. Wie bekend is met mediation ziet opvallend veel gelijkenissen: aan alle kernvoorwaarden van mediation is voldaan. Maar: het mocht dus niet mediation heten.
Voor een pragmatisch bemiddelaar is de naam van de interventie niet belangrijk. De effectiviteit van die interventie moet leidend zijn, hoe je het ook noemt. In zo’n geval zijn betrokkenen kennelijk gediend met mediation zonder dat het mediation heet: vertrouwelijke gesprekken, gefaciliteerd door een ervaren bemiddelaar. Vrij naar René Magritte wiens geschilderde pijp geen pijp was: Dit is geen mediation.
Heldere procesafspraken
Maar let op: als het bemiddelingstraject niet als formele mediation start, met de daaraan verbonden standaarden en waarborgen van de Mediators federatie Nederland, dan staat er nog niets vast over de kaders en regels van het bemiddelingstraject. De kans op teleurstelling (en mislukking) is levensgroot als betrokkenen vooraf niet gezamenlijk expliciet afspreken wat de spelregels zullen zijn. De bemiddelaar doet er goed aan tijdig de verwachtingen over rollen en procesgang helder af stemmen en die (schriftelijk) te bevestigen met partijen. Het verwachtingsmanagement over en weer is cruciaal. Hier ligt een belangrijke (soms bewerkelijke) rol voor de pragmatische bemiddelaar.
Als uit de wensen van partijen volgt dat ze mediation willen, dan is het wel zo makkelijk het traject ook echt als mediation door een MfN-Registermediator uit te voeren. Maar als dat niet kan, dan biedt dus mediation zonder het mediation te noemen ook uitkomst. In de twee zaken uit de inleiding leidde dit tot verschillende, maar positieve uitkomsten: in de ene zaak is de bemiddeling naar wederzijdse tevredenheid afgerond, zonder dat het woord mediation ooit is gebruikt. In de andere zaak kozen partijen er na één bemiddelingsronde voor toch over te gaan naar een formele mediation volgens MfN regels.
