Wat is ecocide?
Stop Ecocide International heeft een juridische definitie van ecocide geformuleerd: “het verrichten van onrechtmatige of moedwillige handelingen met de wetenschap dat er een aanzienlijke kans bestaat dat ernstige alsmede omvangrijke dan wel langdurige schade aan het milieu wordt toegebracht door deze handelingen.” De crux van het verbod is dus dat men zorg moet betrachten voor de natuur en geen milieuschade mag berokkenen door roekeloos (oftewel vervuilend) te handelen.
Waarom is dit name voor jongere generaties belangrijk?
Milieuschade is uiteraard nooit een doel an sich, maar een bijproduct. Het concept ecocide is dan ook ontstaan naar aanleiding van de Vietnamoorlog, waarin de VS het herbicide Agent Orange inzette om de Vietnamese jungle te ontbladeren, met enorme schade als gevolg. Niet alleen heeft het duizenden hectare aan oerwoud vernietigd, maar het heeft ook dioxine, een hardnekkige en zeer giftige stof, genesteld in de bodem, rivieren, en voedselketen. In Vietnam leidt dit nog altijd tot verschillende vormen van kanker en congenitale aandoeningen, en de effecten van Agent Orange kunnen volgens deskundigen maar liefst zes tot twaalf generaties nog merkbaar blijven.
Juist omdat de langetermijneffecten van milieuschade niet of nauwelijks zijn te overzien, zijn bij uitstek jongeren gebaat bij strafbaarstelling van ecocide. Vervuilende industrieën wentelen veel milieu- en klimaatproblemen immers af op volgende generaties, en zolang niets ze daarvan weerhoudt zullen ze dat ongestoord blijven doen. Denk hierbij bijvoorbeeld aan de mode-industrie, die verantwoordelijk is voor zo’n 10% van de uitstoot van broeikasgassen wereldwijd. Dit veroorzaakt in de eerste plaats uiteraard luchtvervuiling, maar leidt ook tot opwarming van de aarde, stijging van de zeespiegel, en zadelt toekomstige generaties dus op met een enorme klimaatcrisis.
Het internationaal strafrecht zou hier een stokje voor kunnen steken. Hoewel grote vervuilers als China, Rusland, en de VS niet deelnemen aan het Statuut van Rome, zullen bedrijven zich wereldwijd geneigd voelen om het verbod te eerbiedigen. Als de verdragswijziging eenmaal is aangenomen geldt het namelijk als een norm erga omnes, waardoor men in ieder van de ruim 120 verdragsstaten gearresteerd kan worden, ook voor ecocide die ze elders hebben gepleegd. Vooralsnog kunnen ondernemers in bijvoorbeeld de West-Australische mijnbouw zich failliet verklaren en het land ontvluchten, en men ontwijkt op die manier de lokale verplichting tot rehabilitatie van het onvruchtbaar geworden land. In de geglobaliseerde economie van de 21e eeuw zal een internationaal verbod op ecocide deze bewegingsruimte aanzienlijk beperken.
De juridische status van ecocide is dus een zeer actuele kwestie. Wanneer een tweederde meerderheid van de verdragsstaten (momenteel 82 van de 123) instemt met het voorstel zal het als vijfde misdrijf worden toegevoegd aan het Statuut van Rome. Om deze reden lobbyde Higgins vooral bij kleine eilandstaten die kwetsbaar zijn voor stijging van de zeespiegel. Ze streed niet alleen voor juridische erkenning maar ook voor een morele doorbraak. De mens is onmiskenbaar afhankelijk van de natuur, en een weerspiegeling van dit feit in internationaal recht zou bevestigen dat misdrijven tegen de aarde net zo ernstig zijn als misdrijven tegen mensen.
