De Europese Commissie merkt op dat het Nederlandse rechtssysteem nog steeds wordt gekenmerkt door een zeer hoog niveau van (waargenomen) onafhankelijkheid. Ruim drie vierde van de Nederlandse bevolking (77 procent) is (zeer) tevreden over de onafhankelijkheid van de rechtspraak in eigen land. Ook is de Europese Commissie te spreken over de Nederlandse inspanningen om de kwaliteit van eigen rechtspraak te bevorderen. Hierbij noemt de commissie de (gewijzigde) benoemingsprocedure van rechters bij de Hoge Raad en de inwerkingtreding van de Experimentenwet die het uitrollen van pilots op grotere schaal mogelijk maakt. Dit kan innovatieve ideeën binnen de rechtspraak stimuleren.
Hervormingen
Bijna alle Europese lidstaten voeren hervormingen door in hun rechtssysteem, zo blijkt uit het onderzoek. Wel zijn er grote verschillen in omvang, vorm en voortgang. De invloed van de coronacrisis is volgens de Europese Commissie duidelijk zichtbaar en benadrukt de urgentie om rechtsstelsels te moderniseren, bijvoorbeeld door digitalisering.
Rechtsstaat
Het Hof van Justitie van de EU heeft in zijn vonnissen het belang van een doeltreffende rechtspraak in het beschermen en handhaven van de rechtsstaat herhaaldelijk benadrukt – een vingerwijzing naar lidstaten als Polen en Hongarije, waar de onafhankelijkheid van de rechterlijke macht steeds verder wordt ondermijnd.
Digitalisering
In Nederland kan, volgens de Europese Commissie, de digitalisering binnen de rechtspraak nog een slag maken. Daarbij kan worden gedacht aan het publiceren van uitspraken en het beschikbaar stellen van digitale oplossingen om procedures te starten en te volgen. Daarnaast zijn er nog steeds zorgen over de adequate financiering van de huidige rechtsbijstand, waarvan de hervormingen pas in 2025 zijn afgerond. Over het algemeen werkt het Nederlandse rechtsstelsel efficiënt, hoewel de coronacrisis zorgde voor achterstanden in 2020 en 2021.
Het rapport 2021 Rule of Law kwam tot stand op basis van input die landen en organisaties (ENCJ, European Networks of Councils for the Judiciary) geven. Vanuit de Nederlandse Rechtspraak waren dat de Raad voor de rechtspraak en vakbond NVvR. Er is een speciaal deelrapport over Nederland. Het Europese rapport is samen met het eerder gepresenteerde European Justice Scoreboard een onderdeel van het ‘rule of law’-mechanisme van de EU.
