van Tilburg): “Sommigen binnen
het OM vinden het rapport over
de lijst-Zembla te genuanceerd.”
De strafrechthoogleraren Mevis en De Roos (foto) waren als extern begeleiders betrokken bij het onderzoek naar de ‘lijst-Zembla’. Met het Wetenschappelijk Bureau van het Openbaar Ministerie, dat het onderzoek deed, concluderen zij dat het televisieprogramma Zembla niet hard kan maken dat het structureel mis is bij het OM. Het onderzoeksrapport werd afgelopen donderdag naar de Tweede Kamer gestuurd.
Zembla heeft in de uitzending ‘Officieren van justitie in de fout’ van eind januari een onjuist beeld van het OM en zijn medewerkers gecreëerd, waardoor met naam vermelde officieren van justitie in hun integriteit zijn geschaad. Van manipulatie en vervalsing van bewijs was geen sprake. De ‘lijst Zembla’ heeft het OM ten onrechte in een kwaad daglicht gesteld, is de conclusie van het College van procureurs-generaal naar aanleiding van het onderzoek dat het Wetenschappelijke Bureau van het Openbaar Ministerie (WBOM) deed.
Objectiviteit waarborgen
In de Zembla-uitzending werd een beeld gecreëerd van officieren van justitie die doelbewust bewijs zouden hebben vervalst en ontlastend bewijs voor de rechter en de verdediging zouden hebben achtergehouden. Door fouten van het OM zouden 150 verdachten van moord, doodslag, kinderporno en mensenhandel vrijuit zijn gegaan. In het programma werd een lijst getoond van ‘falende’ officieren; deze lijst werd ook op de website van Zembla gezet. Voor de betrokken officieren zou een en ander geen personele consequenties hebben gehad, sommigen zouden zelfs promotie hebben gemaakt.
De uitzending leidde tot Kamervragen. Het College van Procureurs-Generaal besloot een onderzoek te laten instellen door het Wetenschappelijk Bureau van het Openbaar Ministerie (WBOM). Om de objectiviteit te waarborgen werd twee hoogleraren strafrecht gevraagd het onderzoek te begeleiden: prof. mr. Theo de Roos (Universiteit van Tilburg) en prof. mr. Paul Mevis (Erasmus Universiteit Rotterdam). Mevis: “Wat wij hebben gedaan is het mee-vormgeven van de onderzoeksopzet en de formulering van de onderzoeksvragen, meelezen en van commentaar voorzien van alle onderdelen van het rapport. We hebben de afzonderlijke zaken en de duiding daarvan besproken en op basis van de resultaten hebben wij ook het trekken en formuleren van conclusies begeleid. We hadden geregeld mondeling overleg met de onderzoekers in gezamenlijke sessies en leverden schriftelijk commentaar bij teksten.” De Roos: “Wij waren ingehuurd om mee, maar ook om tegen te denken. Onze meerwaarde was vooral in het laatste gelegen. We hebben ervoor gewaakt dat het onderzoek niet te defensief werd aangepakt. Die neiging heb je als onderzoeker natuurlijk toch een beetje als jouw organisatie wordt aangevallen. Het is een vrij genuanceerd rapport geworden.” Grinnikend: “Ik heb inmiddels begrepen dat sommigen binnen het Openbaar Ministerie – niet het College van PG’s en niet het WBOM – het rapport te genuanceerd vinden.”
Nuttige exercitie
In het rapport zijn, na filtering van dubbelvermelde of om andere redenen buiten de boot vallende zaken, 59 zaken geanalyseerd. De onderzoekers kwamen tot de conclusie dat in 17 zaken mede sprake was van een verzuim door de betrokken officier. In vijf van die gevallen verbond de rechter daar geen consequenties aan. In drie zaken was de fout door de politie gemaakt. In drie gevallen zag het OM reden voor personele maatregelen.
Mevis en De Roos zijn tevreden over het onderzoek. “Het was een nuttige exercitie, ook voor het OM zelf, omdat nu goed op een rij staat wat voor soort fouten er gemaakt kunnen worden, of die liggen aan de organisatie, aan een officier persoonlijk of aan de politie. Soms worden er door de rechter aan vormverzuimen consequenties verbonden, soms ook niet. Door de categorisering die in het rapport is gemaakt is dat allemaal nu eens goed uitgevlooid. Bij een aantal van de geconstateerde fouten ging het om het niet vernietigen van geheimhoudersgesprekken. Dat is storend, maar zit in het systeem. Er wordt aan gewerkt om dat te veranderen, zoals het OM de afgelopen jaren ook op andere punten bezig is geweest met verbeteringen.”
De Roos voegt nog toe: “Die 96 zaken in tien jaar van Zembla zijn natuurlijk maar een verwaarloosbaar klein percentage op het totale aantal zaken, maar daar kun je het als OM niet mee afdoen, dat hebben Paul Mevis en ik hen ook gezegd. In een organisatie als het OM worden soms fouten gemaakt, daar moeten ze open over zijn. Een paar gevallen hadden ook al de pers gehaald. Als je op een zodanige wijze wordt beschuldigd – ook al is het een wat goedkope handelwijze om de verwijten op personen toe te spitsten – zul je daar serieus op moeten ingaan. En dat is ook wat het OM heeft gedaan. Het blijkt allemaal mee te vallen; dat het structureel mis is kan Zembla niet hard maken.”
