Het Nederlandse recht gaat ervan uit dat elke schuldeiser zich kan verhalen op alle goederen van zijn schuldenaar, terwijl aan de andere kant de schuldenaar zelf bepaalt in welke volgorde hij zijn schuldeisers betaalt. Dit werkt goed tot het moment dat de schuldenaar niet meer over voldoende (liquide) middelen beschikt om al zijn schulden te kunnen betalen. Schuldeisers kunnen elkaar dan verdringen, zodat er geen of onvoldoende verhaal overblijft.
Insolventieprocedures, zoals faillissementen, bestaan om deze chaos te voorkomen dan wel te beëindigen. Het verhaal door de individuele schuldeisers wordt dan vervangen door een collectief verhaal door een curator ten behoeve van de gezamenlijke schuldeisers van de gefailleerde schuldenaar. Tegenwoordig komen er echter steeds meer ‘lege boedels’ voor: faillissementen met geen of weinig actief, zodat het salaris curator niet (geheel) kan worden betaald en er overigens ook niets te verdelen valt. De vraag is dan of de curator in deze gevallen verzet kan aantekenen tegen het faillissementsvonnis.
De Hoge Raad heeft op 18 december 2015 (ECLI:NL:HR:2015:3636) aangegeven dat, indien een rechtspersoon op eigen aangifte failliet is verklaard, de curator – uit eigen hoofde – als belanghebbende verzet tegen het faillissementsvonnis kan instellen. Wil het verzet door de curator slagen, dan zal de curator ten tijde van de behandeling van het verzet wel goed onderzoek hebben gedaan naar de aanwezigheid van enig te verdelen vermogen van de gefailleerde schuldenaar. De rechter zal op basis van de resultaten van dit onderzoek overtuigd moeten worden dat er inderdaad (vrijwel) geen baten (te verwachten) zijn (bijvoorbeeld door het inroepen van de faillissementspauliana of het instellen van een vordering wegens bestuurdersaansprakelijkheid op de voet van artikel 2:9 BW).
Is dat het geval, dan heeft (het bestuur van) de schuldenaar-rechtspersoon de bevoegdheid tot aangifte van faillietverklaring misbruikt en slaagt het verzet van de curator. Een (turbo)liquidatie van de schuldenaar-rechtspersoon is dan de aangewezen weg. Deze uitspraak van de Hoge Raad heeft de bestuurders stof tot nadenken: moet de schuldenaar-rechtspersoon via een faillissement of een (turbo)liquidatie naar het graf worden gedragen.
