Begin februari 2025 ontving de Afdeling advisering van de RSJ het verzoek van staatssecretaris Ingrid Coenradi (Justitie en Veiligheid) om te adviseren over drie gewijzigde regelingen: de Circulaire Gedetineerden met een vlucht- en/of maatschappelijk risico, de Regeling toelating en weigering bezoek en beperking telefooncontacten, en de Regeling model huisregels afdeling intensief toezicht (AIT) en extra beveiligde inrichting (EBI). Het advies hierover is vandaag gepubliceerd.
Zorgen
De RSJ uit zijn zorgen over deze gewijzigde regelingen, omdat er ‘een bredere ontwikkeling’ zichtbaar is: steeds meer ingrijpende toezichtmaatregelen voor een steeds grotere groep gedetineerden. De voorgenomen wijziging van de Penitentiaire beginselenwet (Pbw) en de uitwerking van de lagere regelingen leiden tot een zwaarder EBI-regime en (het formaliseren van) een geheel nieuw en zwaar AIT-regime.
Generieke maatregelen
De RSJ ziet ook in dat aan bepaalde gedetineerden tijdelijk extra en ingrijpende maatregelen moeten kunnen worden opgelegd, om de veiligheid in de penitentiaire inrichting (PI) te waarborgen en de samenleving te beschermen. Maar de voorgestelde maatregelen hebben een ‘generiek karakter’, mogelijkheden om maatwerk toe te passen zijn beperkt. “Hierdoor ontstaat het risico dat een deel van de gedetineerden in een voor hen onnodig zwaar regime terecht komt”, aldus de RSJ. Want maatregelen die aanvankelijk alleen golden voor de zwaarste groep gedetineerden in de EBI, kunnen in de voorgestelde nieuwe regeling worden toegepast op alle EBI- en AIT-gedetineerden. Daarmee wordt het verschil tussen het EBI- en het AIT-regime verwaarloosbaar, terwijl er van een EBI-gedetineerde een groter risico uitgaat dan van een AIT-gedetineerde.
Humane bejegening
Nu er minder maatwerk kan worden toegepast, ontstaat het risico dat meer beperkingen worden opgelegd dan voor de veiligheid noodzakelijk zijn. Dit risico wordt nog vergroot nu het aantal EBI- en AIT-plaatsen wordt uitgebreid naar respectievelijk 60 en 126, en de generieke maatregelen zodoende op een potentieel grote groep gedetineerden van toepassing zullen zijn. Volgens de RSJ is dit in strijd met de beginselen van minimale beperkingen en het noodzakelijkheidsvereiste, en wordt zo onvoldoende recht gedaan aan een humane bejegening van de individuele gedetineerde.
Resocialisatie
Daar komt bij dat deze ingrijpende beperkingen op de lange termijn een negatief effect kunnen hebben op de gedetineerde en diens resocialisatieproces. EBI- en AIT-gedetineerden hebben slechts een sterk beperkte mogelijkheid om contact te onderhouden met hun familie en het sociaal netwerk. Dit kan leiden tot stress en frustratie bij gedetineerden en daarmee mogelijk tot verharding, iets wat de veiligheid in de PI niet ten goede komt.
Te snel
Ook volgen de maatregelen elkaar te snel, vindt de RSJ, zonder dat daar een degelijke onderbouwing voor is, zoals een evaluatie van eerdere maatregelen. Wanneer ingrijpende generieke maatregelen eenmaal zijn verankerd in de wet, zal het moeilijk zijn om dit later weer te versoepelen. De RSJ waarschuwt dat meer beveiliging niet automatisch leidt tot meer veiligheid. “Niet in een PI en niet in de samenleving.”
Lees hier het advies van de RSJ.
