Jeugdrechter Esther de Boer van de rechtbank Gelderland schuurde in coronatijd soms aan tegen wat zij acceptabel vindt, vooral omdat het in haar vak gaat om kinderen, kwetsbaren. Maar volgens haar zijn er eveneens stappen gezet die ook post-corona uitkomst kunnen bieden.
“Jesse, een stuurse adolescent van 16 jaar, verschijnt in mijn beeldscherm. Hij vanachter zijn laptop – Rico Verhoeven beeldvullend op de deur achter hem –, wij in toga in de Sonsbeekzaal in het Paleis van Justitie. Arnhem in coronatijd. Drie maanden onderweg.
De kloof
Jesse is een van de mensen die ik vanmorgen spreek. Het valt me op hoe relaxed hij digitaal communiceert. Net als mijn eigen tienerdochters. Toch een generatiekloof?
Zometeen spreek ik nog met zijn ouders, een advocaat en jeugdbeschermer over de verlenging van de ondertoezichtstelling, allen via Skype. Vaak gaat dat goed, soms niet. De door de rechtbank bij de uitnodigingsbrief voor de zitting meegestuurde Skype-link werkt niet altijd lekker. Soms hebben mensen geen goede verbinding, het beeld of geluid valt weg. Of ze begrijpen überhaupt niet hoe het werkt.
De telefonische rechtszitting
Maar, zo moet gezegd, het is een vooruitgang ten opzichte van de telefonische zitting. Want zo deden we het eerst. Meteen nadat de intelligente lockdown een feit was, ging de rechtspraak naarstig op zoek naar mogelijkheden om alle spoedeisende zaken te laten doorgaan. En ‘spoedeisende zaken’ komen in het familie- en jeugdrecht veel voor. Alleen in Gelderland rijden we al elf GGZ-ritten per week; zorgmachtigingen, crisismaatregelen in de geestelijke gezondheidszorg. En dan zijn er de ondertoezichtstellingen, machtigingen voor al dan niet gesloten uithuisplaatsingen, verlengingen van al die maatregelen, gezagsbeslissingen die geen uitstel dulden. Tel uit je winst.
Omdat de faciliteiten er nog niet waren om meteen over te gaan op beeldbellen, pakten we de telefoon. Rechter en griffier sloten zich op in een kamer en dan werd het een rondje bellen.
Maar al gauw bleek dat we via één telefoon maar met vijf lijnen tegelijk konden bellen, ook viel geregeld een van die lijnen uit. En wat als iemand niet opnam? De uitdagingen waren legio, maar wij roeiden met de riemen.
Non-verbale communicatie
Het grootste bezwaar vind ik het niet in het gezicht kunnen kijken van de partijen. Met name in het familierecht spelen emoties regelmatig een grote rol. Daar kunnen mensen met een simpel hoofdschudden of het uitvouwen van een Kleenex al uiting aan geven. Al die non-verbale uitingen mis ik als rechter bij een telefonische zitting. Maar ook beeldbellen is in dat opzicht niet ideaal. Zo viel vorige week het gesprek met de moeder van een minderjarige stil. Haar advocaat, eveneens inbellend vanuit huis, kon me niet vertellen wat er speelde. We dachten aan technische problemen en ik overwoog de zaak aan te houden. Opeens meldde moeder zich weer. Ze had gehuild. Twee minuten in stilte.
Verzilveren
Ik heb begrip voor de maatregelen. Gezondheid boven alles. Ik zie ook dat keihard wordt gewerkt om zoveel mogelijk zaken te kunnen afdoen. Sinds 11 mei doen we in Gelderland weer fysieke zittingen. We zoeken hard naar mogelijkheden – verruimde zittingstijden, combinaties van fysieke en Skype-zittingen, externe zittingslocaties –, om achterstanden in te halen.
De vraag is wat we post-corona leren van deze periode. Ik schuurde als jeugdrechter de afgelopen maanden soms aan tegen wat ik acceptabel vind, temeer omdat het in mijn rechtsgebied gaat om kinderen, kwetsbaren. Tegelijkertijd denk ik dat we stappen hebben gezet in het werken met digitale alternatieven en dat kan in sommige rechtszaken uitkomst bieden. We moeten die ervaringen proberen te verzilveren. De kloof dichten. Maar in de wetenschap dat het belangrijkste deel van onze communicatie niet-verbaal is.
Chill
Ik leg het voor aan Jesse, die inmiddels onderuit hangt. ‘Mevrouw de rechter, ik vind het chill dat ik op deze manier met u kan praten. Scheelt me weer een busrit naar de rechtbank. Dan heb ik meer tijd voor mijn huiswerk.’
Natuurlijk, Jesse.”
