“In de vakken van de Amsterdam Law Firm zijn we bezig met de Top400, wat erg interessant is omdat de case realiteit is”, vertelt eerstejaars Bente Knaake. Begin dit studiejaar kwamen de ruim zevenhonderd eerstejaars voor de aftrap van het nieuwe academische jaar bijeen in het Amsterdamse DeLaMar Theater om de documentaire Moeders van Nirit Peled te bekijken, waarna er ruimte was voor een aantal kritische reflecties met – onder anderen – de regisseur.
Peled sprak namelijk vier moeders, wier zoons op de Top400-lijst staan. Zij lopen – net als andere jongeren en jongvolwassenen van 12 tot 24 jaar – volgens de gemeente Amsterdam en organisaties als de politie, de GGD en Jeugdbescherming het risico om in de zware criminaliteit te belanden. Om dat te voorkomen, krijgen ze voor minimaal twee jaar een ‘regisseur’ toegewezen, die ze helpt bij bijvoorbeeld het vinden van een baan of een opleiding. Het doel daarvan is het verminderen van recidive (terugval), het verbeteren van perspectief en het voorkomen van instroom van minderjarige familieleden.
Rechtswinkeliers
Tijdens hun eerste acht weken werken de studenten in de vakken van de Amsterdam Law Firm (ALF) vanuit het perspectief van rechtswinkeliers aan een strafdossier dat zich afspeelt in de context van de Top400. Zo leren ze verschillende vaardigheden, zoals arresten analyseren en juridisch schrijven, aan en worden ze voorbereid op hun rol als jurist. “Door aandacht te besteden aan de Top400 zien de studenten dat antwoorden op juridische vragen vaak niet zwart-wit zijn, en leren ze omgaan met juridische dilemma’s”, vertelt Marcelle Reneman, directeur Vaardigheden van de rechtenfaculteit van de UvA.
High impact crime
De Top400 lijkt een logisch vervolg op de Top600-aanpak op initiatief van toenmalig burgemeester Eberhard van der Laan, die het aantal jonge daders onder veelplegers van ‘high impact crime’ al meer dan tien jaar poogt terug te dringen. Met de twee veelbesproken proeven met preventieve wapencontrole-acties erbij, lijkt de mate van preventie in Amsterdam te zijn toegenomen. Of mondt dit beleid júíst uit in meer repressie, politie en surveillance?
Als het aan de documentaire ligt wel. “De documentaire laat goed zien hoe hard Van der Laan inzette op veiligheid”, aldus Reneman. “Het beeld dat de documentaire van Van der Laan neerzet, zal voor menig Amsterdammer onbekend zijn.” Maar: “De documentaire brengt de spanning in de Top400-aanpak tussen enerzijds het belang van de veiligheid in Amsterdam en anderzijds de mensenrechten van de individuen die met dit beleid te maken krijgen mooi in beeld. Ik vind het belangrijk dat de studenten dat zien”, vertelt Reneman.
‘Risicokinderen’
Iets wat de gemeente Amsterdam bijvoorbeeld op veel kritiek is komen te staan, is het feit dat er bij de totstandkoming van de Top400-lijst gebruik is gemaakt van een door orthopedagoog en gerechtelijk deskundige Jacqueline Wientjes ontwikkeld computerprogramma dat nu ProKid+ heet. Het programma is gespecialiseerd in het signaleren van ‘risicokinderen’, en voegde op basis van criteria als ‘slachtoffer of getuige van een misdrijf’ 125 jongeren en jongvolwassenen toe aan de lijst. Of deze jongeren ook daadwerkelijk een strafbaar feit hebben gepleegd, lijkt daarmee irrelevant. Reden tot zorgen, begrijpt ook de gemeente, die na een kritisch rapport van onderzoeker Fieke Jansen van het Data Justice Lab van Cardiff University en advocaat Jelle Klaas in een raadsbrief aangaf dat ProKid+ geen invloed meer heeft op de Top400. Toch weerhield de kritiek burgemeester Femke Halsema er niet van de Top400 een “sterk instrument” te noemen. Later dit jaar volgen de UvA-studenten een projectvak Digitalisering. “Daar zal gebruik door de overheid van dit soort instrumenten zeker aan de orde komen”, zegt Reneman.
Gezinsontwrichting
Een ander heikel punt is dat de Top400-aanpak stigmatiserend zou werken en gezinnen zou ontwrichten. “Vanzelfsprekend, maar toch goed om te benadrukken, is dat etniciteit, achtergrond, nationaliteit of postcode geen onderdeel zijn van de instroomcriteria”, aldus de raadsbrief van Halsema. Maar over die mogelijke gezinsontwrichting kan eerstejaars Madé van Oostveen vanuit eigen ervaring tijdens de ALF meepraten: “Ik heb gezien hoe lastig het is als jongeren op het verkeerde pad belanden en op of bijna op zo’n lijst komen. Dat zorgt namelijk voor moeilijkheden binnen een gezin.”
Ervaringen studenten
De Top400-aanpak is dus niet geheel onomstreden, maar hoe vergaat het de studenten die zich er in de ALF over buigen tot nu toe? “Mijn eerste ervaringen van de bachelor Rechtsgeleerdheid zijn erg positief”, zegt Bente. “Ik vind de stof boeiend.” Madé: “Mijn eerste weken waren erg interessant en leuk. Naast alle reguliere colleges en vakken hebben we inderdaad de ALF, waar we interactief bezig zijn om juridische vaardigheden te ontwikkelen. We zijn veel bezig met ‘real-life cases’. Deze analyseren en verwerken we dan.”
Enthousiast
“Ik vind het heel leuk dat ze zo enthousiast aan de slag zijn gegaan”, zegt Reneman, gevraagd naar haar eerste indruk. “De studenten doen nu veel meer zelf en dat motiveert.”
Maar waarom is er eigenlijk voor gekozen om een case als deze aan eerstejaars te geven, en niet aan tweede- of derdejaars die iets meer ‘bagage’ hebben? “Wij vinden dat eerstejaars dit kunnen”, zegt Reneman. Het is een uitspraak die haast naadloos aansluit op het grenzeloze vertrouwen dat de UvA lijkt te hebben in haar rechtenstudenten. Zij hanteert dan ook de slogan: bij de UvA ben je jurist vanaf dag één.
