Met een serie spoedmaatregelen wil het kabinet het gebruik van audiovisuele middelen in de rechtspleging verruimen. Dankzij livestream en beeldbellen moet het werk van rechters, advocaten, notarissen en beursvennootschappen ook tijdens de coronacrisis zoveel mogelijk kunnen doorgaan.
De Ministerraad heeft er vrijdag 3 april mee ingestemd om de voorstellen van de ministers Grapperhaus en Dekker voor advies aan de Raad van State te sturen.
Livestream
Waar de huidige wetgeving te weinig ruimte biedt, moeten de nieuwe regels soelaas bieden, deels met terugwerkende kracht. Omdat door het coronavirus fysieke bijeenkomsten onwenselijk zijn, kunnen beursvennootschappen en verenigingen geen algemene vergadering houden. Straks kan het bestuur van een rechtspersoon bepalen om een algemene vergadering te houden die uitsluitend via livestream (audio of video) te volgen is.
Dat is wel aan een voorwaarden gebonden. Vragen van de leden en aandeelhouders die voor of tijdens de vergadering zijn ingediend, moeten uiterlijk tijdens de vergadering worden beantwoord. Mocht een lid of aandeelhouder niet optimaal hebben kunnen deelnemen aan zo’n vergadering, dan zijn de genomen besluiten toch rechtsgeldig. Ook kan het bestuur de termijn voor het houden van een algemene vergadering en de termijn voor het opmaken van de jaarrekening uitstellen.
Notaris
De aanpassingen gelden ook voor mensen die vanwege de corona-maatregelen niet in persoon bij de notaris kunnen verschijnen om een akte te ondertekenen, zoals een testament. Met behulp van audiovisuele communicatiemiddelen kan deze akte dan toch tot stand komen. De Koninklijke Notariële Beroepsorganisatie (KNB) heeft vorige week per brief op deze maatregelen aangedrongen.
De Rechtspraak kan in meer gevallen elektronische communicatiemiddelen inzetten. Er wordt al gebruik gemaakt van videoverbindingen tijdens een mondelinge behandeling. Straks kan dit vaker worden toegepast zodat bijvoorbeeld een advocaat of een procespartij niet fysiek hoeft te verschijnen omdat met beeldbellen kan worden volstaan.
Alles op alles zetten
In een bericht op rechtspraak.nl heeft de Rechtspraak laten weten alles op alles te zetten om zoveel mogelijk zaken af te doen, maar de rechtbanken en gerechtshoven blijven dicht.
Dat heeft kritiek uitgelokt bij strafrechtadvocaten, De Nederlandse Vereniging van Strafrechtadvocaten (NVSA) riep vorige week op om rechtbanken en gerechtshoven langzaam weer wat meer open te gooien. NVSA-voorzitter Jeroen Soeteman (Jebbink Soeteman Advocaten) pleit ervoor om de zaken te laten doorgaan waar niet veel mensen bij aanwezig hoeven te zijn. Strafrechtadvocaat Jan Vlug ondersteunde dat pleidooi met de tweet ‘Wacht niet langer, open de gerechten’, en voormalig vicepresident van de Hoge Raad Fred Hammerstein verbaast zich erover dat zo’n vitale sector als de rechtspraak zonder veel discussie is stilgelegd.
Publiek niet welkom
Gerechtsgebouwen blijven in ieder geval tot en met 28 april beperkt toegankelijk. Procespartijen worden uitsluitend toegelaten als er bij hoge uitzondering toch een fysieke zitting plaatsvindt. Publiek is nog niet welkom. Om de openbaarheid te waarborgen bij zittingen op afstand, kunnen bij dit soort zittingen maximaal drie journalisten aanwezig zijn.
De rechtbanken en gerechtshoven laten wel zoveel mogelijk zaken doorgaan. Doordat de IT-organisatie van de Rechtspraak de voorzieningen voor een telefonische (beeld)verbinding heeft uitgebreid, kunnen vanaf 7 april meer en ook andere soorten zaken dan de meest urgente op afstand worden behandeld.
Loondoorbetaling
De Rechtspraak heeft voor de komende periode regels geformuleerd en per rechtsgebied de soorten zaken vastgesteld die – naast de meest urgente zaken – zoveel mogelijk toch op afstand worden behandeld. Om hoeveel zaken het feitelijk gaat, is onder andere afhankelijk van de lokale situatie (beschikbare capaciteit per gerecht), maar ook van bijvoorbeeld de IT-infrastructuur bij alle betrokkenen in een rechtszaak.
Naast urgente zaken zullen in het civiele recht de komende tijd zaken worden behandeld als geen overeenstemming kan worden bereikt over schriftelijk afdoen en de rechter oordeelt dat de mondelinge behandeling niet kan worden uitgesteld tot na 28 april. Dat zijn bijvoorbeeld kort gedingen, voorlopige voorzieningen, huurzaken, bezwaar- en beroepschriften in faillissementsbeslissingen, kantonrolzaken en zaken op het gebied van de Wet Werk en Zekerheid (wwz) waar het gaat om ontbinding, schorsing, vernietiging opzegging, loondoorbetaling of concurrentiebeding.
Uithuisplaatsing
Voor familierecht geldt dat de komende tijd zaken over echtscheiding, gezag en omgang, beëindiging ondertoezichtstelling en uithuisplaatsing doorgaan als de omstandigheden dat toelaten. En in het bestuursrecht worden onder meer zaken behandeld die te maken hebben met het coronavirus (of maatregelen daartegen), asielzaken, zaken over een machtiging tot verblijf of verblijfsbeëindiging waarbij ernstige openbare orde aspecten spelen.
Dit alles met gebruikmaking van tele(hoor)voorzieningen en andere digitale mogelijkheden. In het strafrecht zullen meer (super)snelrechtzittingen met gedetineerden worden gehouden en andere zaken waarin een inhoudelijke behandeling via telehoren of bijvoorbeeld Skype mogelijk is.
In de week van 23 tot en met 27 maart hebben rechters uitspraak gedaan in ruim 22.000 zaken, grotendeels zaken die al voor de crisis werden aangebracht en behandeld. Dat is een kleine 80 procent van het normale aantal.
Speeksel afnemen
Verder willen de ministers Dekker en Grapperhaus het mogelijk maken om naast of in plaats van bloed, ook speeksel of slijm af te nemen van een verdachte, als het vermoeden bestaat dat deze drager is van een ernstige besmettelijke ziekte. Dit betekent dat verdachten kunnen worden getest op het coronavirus.
