Jay-Z diende twee copyrightclaims in bij YouTube vanwege ‘onrechtmatig gebruik van AI’. De stem van de rapper werd namelijk gebruikt voor het maken van deepfakes van Shakespeare en Billy Joel.
Een anonieme YouTuber uploadde april dit jaar onder het pseudoniem Vocal Synthesis twee video’s waarin Jay-Z, bekend van hip-hop klassiekers als Empire State of Mind en Ni**as in Paris, de monoloog van Prins Hamlet (To be, or not to be, that is the question) en Joel’s We didn’t start the fire rapt. Althans, het lijkt J-Hova te zijn, maar voor de oplettende luisteraar wordt al snel duidelijk dat de intonatie van bepaalde woorden niet helemaal juist is. Ook de zinsloop lijkt te verraden dat de ‘God of Rap’ iets te diep in het glas heeft gekeken voor de opnames. De filmpjes zijn van het kaliber dat je moeder op Facebook zou aanzien voor echt, waarna jij met je ogen zou rollen en haar zuchtend uitlegt dat het hier gaat om een zogenaamde deepfake.
Een deepfake is een montage van video- of audiomateriaal, waarin door beeld- of geluidvervorming een ander persoon aan het woord lijkt te zijn dan in het origineel. De filmpjes worden gemaakt door een General Adversarial Network (GAN), een stukje artificiële intelligentie dat gebruik maakt van machine learning. Dat houdt in dat het GAN met een grote hoeveelheid data zoals video’s, foto’s en stemopnames van een persoon gevoed wordt, waarna het in staat is om beeld of geluid van die persoon op ander materiaal te projecteren. Het resultaat van een goede deepfake is dat een significant deel van het publiek gelooft dat het ‘echt’ is. Experts onderstrepen dat dit een gevaarlijke ontwikkeling kan zijn. Zo is er angst voor politieke beïnvloeding en verspreiding van desinformatie door overtuigende deepfakes, of het gebruik van GAN’s om gezichten van individuen in pornografisch materiaal te verwerken.
Hiernaast speelt dit fenomeen ook in het intellectueel eigendomsrecht een rol. Hoe zit het namelijk met de door Jay-Z ‘gecoverde’ werken van Shakespeare en Billy Joel? In HR Endstra heeft de Hoge Raad twee belangrijke vereisten voor het auteursrecht uitgelegd, namelijk het eigen oorspronkelijke karakter (EOK) en de persoonlijke stempel (PS). Volgens de Hoge Raad houdt het EOK in dat de vorm van het werk niet ontleend is aan een ander werk, en de PS vereist creatieve keuzes van de auteur, die niet banaal of triviaal van aard mogen zijn.
Is het gebruik van een nageaapt stemgeluid, gecompileerd uit het oeuvre van een artiest, een vorm ontleend aan al die geluidsfragmenten? En kan AI een creatieve keuze maken, of ligt die creativiteit besloten in de keuzes van gebruikers als Vocal Synthesis? Leg dat maar eens aan je moeder uit. Ik zou het niet weten.
