Opnieuw stond ook voor de Hoge Raad het afgelopen jaar in het teken van de coronacrisis. Thuiswerken en digitalisering vergden de nodige inspanning. Maar dankzij de inzet van alle medewerkers “is het gelukt de Hoge Raad ten dienste van de rechtspleging zo goed mogelijk te laten functioneren”, aldus president Dineke de Groot in het voorwoord. Dit jaar is er een aparte rubriek ‘Bedrijfsvoering’ opgenomen in het verslag, met daarin onder meer het HR-beleid van de HR.
De cijfers
Het aantal uitspraken is iets toegenomen ten opzichte van 2020. Toen werden er 4.505 gedaan, afgelopen jaar waren het er 4.624. De productiviteit zoals die was vóór de crisis is echter nog niet helemaal hersteld – in 2019 lag het aantal nog op 5.256. De gemiddelde doorlooptijd is redelijk stabiel gebleven: die ging ten aanzien van strafzaken van 254 naar 248 dagen. Civiele zaken duurden gemiddeld wat langer dan in het voorgaande jaar, belastingzaken iets korter.
Zoals gebruikelijk is de sector strafrecht de hofleverancier, met 3.417 uitspraken. Verder zijn er 372 civiele en 835 fiscale arresten gewezen. 24 prejudiciële vragen werden er in 2021 gesteld aan de Hoge Raad.
Parket
Het parket bij de Hoge Raad beleefde evenzeer een jaar dat vergelijkbaar was met het voorgaande. Het nam 1469 conclusies; elf minder dan vorig jaar. Zevenmaal werd cassatie in het belang der wet ingesteld.
Kerntaken
In het jaarverslag is er veel aandacht voor de invulling van wat als de drie kerntaken van de Hoge Raad worden beschouwd: de bevordering van de rechtseenheid, de rechtsontwikkeling en de rechtsbescherming.
Kruisbenoemingen
Wat betreft de rechtseenheid is een belangrijke stap gezet. In 2021 trad wetgeving in werking die het mogelijk maakt raadsheren in buitengewone dienst bij de Hoge Raad te benoemen vanuit de andere bestuursrechtelijke colleges. “Voor de rechtseenheid in het gehele recht is het een verheugende ontwikkeling dat met kruisbenoemingen een bijdrage aan de rechtspraak van de Hoge Raad zal kunnen worden geleverd.” De eerste kruisbenoemingen zijn sinds maart 2022 een feit.
Kruisbestuiving
De drie taken staan niet los van elkaar. Zo is er sprake van kruisbestuiving tussen rechtseenheid en rechtsbescherming. Dat blijkt uit actuele procedures zoals die inzake aardbevingsschade en de vermogensrendementsheffing van box 3: onderwerpen die veel meer mensen raken dan de procespartijen alleen. “De rechtsbeschermende taak van de Hoge Raad bestrijkt dus naast het individuele aspect van de zaak ook het aspect van het algemeen belang van cassatierechtspraak voor de samenleving en voor de juridische en maatschappelijke praktijk.”
Grondrechten
Stilgestaan wordt ook bij de rol die grondrechten spelen in de bezigheden van de Hoge Raad. In 2021 waren bijvoorbeeld belangrijke grondrechtelijke kwesties het rechtsherstel voor de spaarders in box 3 (recht op eigendom), en de onverbindendverklaring van de bepaling in een Algemeen Plaatselijke Verordening (APV) die het verbood kleding te dragen met het logo van een verboden motorclub (vrijheid van meningsuiting).
Signalen
Zoals (sinds 2017) te doen gebruikelijk, heeft de Hoge Raad ‘signalen’ afgegeven aan de wetgever. Tien keer gebeurde dit afgelopen jaar (tegenover achtmaal in 2020). Zo is de vraag geponeerd of de aanvang van mediation de verjaring van een rechtsvordering stuit in een grensoverschrijdend geschil, en wordt de aandacht gevestigd op het belang van overgangsrecht bij nieuwe wetgeving in het strafrecht. Op deze manier blijven de staatsmachten met elkaar in dialoog over “effectieve wetgeving die rechtszekerheid biedt aan rechtzoekenden en de samenleving.”
Het gehele Jaarverslag 2021 van de Hoge Raad is hier te raadplegen.
