Ook al stuurt de landsadvocaat jaarlijks een factuur van meer dan 20 miljoen euro naar de Staat, andere kantoren staan niet te trappelen om ook een keer de landsadvocaat te mogen leveren. Hoe vaak de landsadvocaat wordt ingeschakeld weet de Staat overigens niet, zo bleek uit een beroep op de Wet openbaarheid van bestuur door Mr.
Pels Rijcken? Ja, wéér leverde Pels Rijcken de landsadvocaat. Bij menig kantoor ging op 1 september 2018 een wenkbrauw omhoog toen bekend werd dat wéér iemand van Pels Rijcken (Reimer Veldhuis) de nieuwe landsadvocaat werd, als opvolger van Bert-Jan Houtzagers – ook Pels Rijcken natuurlijk. Die haalde jaarlijks meer dan 20 miljoen euro binnen voor zijn kantoor voor procedures en adviezen aan de Staat. Daarmee heeft het kantoor van de landsadvocaat aan de Staat een heel aardige cliënt.
Desondanks staan andere grote kantoren niet te trappelen om de landsadvocaat in huis te halen. Wel wordt Veldhuis in koor gefeliciteerd met zijn benoeming. “Voor wat betreft onze ambitie om landsadvocaat te worden, kan ik kort zijn”, zegt Jaap Jan Trommel, managing partner van NautaDutilh. “Wij werken graag met de Staat, maar wij zouden niet aan de eis kunnen voldoen om nooit tegen de Staat op te treden. Dat is namelijk niet in het belang van onze cliënten en dat belang staat voorop.”
Ook Houthoff zegt ‘op dit moment’ geen ambitie te hebben voor de positie van landsadvocaat. Stibbe houdt het nog korter: het kantoor ziet geen aanleiding te reageren op de vraag van Mr. of ze eventueel de landsadvocaat zouden willen leveren. Erwin Rademakers, managing partner van AKD, denkt dat ‘elk kantoor vereerd zou zijn als de Staat het aanwijst als landsadvocaat’. “Dat zouden wij ook zijn. Maar we begrijpen dat de Staat vanuit het oogpunt van consistentie, bezetting, ervaring en de problematiek van tegenstrijdige belangen kiest voor een langdurige relatie.”
Aanbesteden
Willem Hoorneman, managing partner CMS: “Dat de landsadvocaat al sinds jaar en dag afkomstig is uit de gelederen van Pels Rijcken is historisch gegroeid en ook begrijpelijk. Pels Rijcken is gepokt en gemazeld in deze landspraktijk, het kantoor bevindt zich letterlijk tussen de Haagse ministeries en is daarmee volledig ingericht om de Staat optimaal te bedienen. Daar staat tegenover dat het ook niet tegen de Staat mag en kan optreden. CMS is een internationaal kantoor waarbij we volledig vrij willen zijn om onze cliënten tegen de Staat bij te staan. Alleen al om die reden zou CMS een rol als landsadvocaat nooit ambiëren.”
Hoorneman zegt geen ‘onoverkomelijke problemen’ te hebben met de formele kant van de aanwijzing, dus of andere kantoren überhaupt de kans moeten krijgen – bijvoorbeeld bij toerbeurt – de landsadvocaat te mogen leveren. Zou de Staat niet moeten aanbesteden? Jaap Jan Trommel van NautaDutilh vermoedt dat dit wel eens ingewikkeld kan worden. “De Staat stelt een landadvocaat aan omdat dat bijdraagt aan een eenduidige stellingname in vergelijkbare zaken. Daarmee verdraagt zich niet goed dat de Staat om de paar jaar van advocaat wisselt. Overigens schakelt de Staat voor specifieke dossiers ook andere kantoren in. Zo hebben wij recent voor de Staat de verkoop van Propertize (v/h SNS Vastgoed) begeleid.”
Eigen advocaten
Hoeveel procedures en adviezen de staat ‘afneemt’ van de landsadvocaat is onduidelijk. Mr. deed een beroep op de Wet openbaarheid van bestuur, maar kreeg te horen dat dit niet bekend is. Deze informatie is niet eenvoudig uit een computersysteem te halen, laat de minister weten. Die is alleen boven tafel te krijgen door dossiers handmatig te tellen, en de Wob verplicht daar niet toe.
Wel weet het ministerie van Justitie en Veiligheid, waaronder de landsadvocaat valt, hoeveel zaaknummers de Staat heeft aangemaakt voor procedures en adviezen van de landsadvocaat. Dat is niet altijd hetzelfde als een nieuwe zaak: een hoger beroep kan hetzelfde zaaknummer hebben als in eerste aanleg. Sterk vergelijkbare zaken kunnen onder één zaaknummer zijn geregistreerd.
Uit het overzicht van de minister blijkt dat er in 2015 1561 zaaknummers zijn aangemaakt, 1293 in 2016 en 1423 in 2017. De minister schrijft dat een aantal ministeries tegenwoordig eigen advocaten in dienst heeft, zodat niet altijd meer gebruik wordt gemaakt van externe juridische dienstverlening.
Vrije advocaatkeuze
De Staat is vrij is in het kiezen van een landsadvocaat, maar kiest altijd voor Pels Rijcken & Droogleever Fortuijn. Om de eenheid in vertegenwoordiging te bevorderen is het belangrijk dat niet in elke procedure een ander kantoor de belangen van de Staat behartigt, laat de minister weten. De functie van landsadvocaat hoeft niet te worden aanbesteed – de Aanbestedingswet 2012 verplicht daar niet toe.
Dat Pels Rijcken ‘altijd’ de landsadvocaat levert, moet volgens de minister niet worden gezien als een monopolie. De overeenkomst tussen de Staat en de landsadvocaat houdt geen beperking in van de vrije advocaatkeuze. Die maakt daar ‘in voorkomende gevallen’ – wanneer zeer specialistische kennis nodig is – ook gebruik van, aldus de minister.
Hedwigepolder
In eerdere jaren haalde Pels Rijcken een groot deel van de omzet binnen via de Staat. In 2012 bedroeg de factuur 22,7 miljoen euro. In 2013 bracht het kantoor 23,5 miljoen euro in rekening bij de Staat, op een totale omzet van bijna 43,5 miljoen euro. Een jaar later viel de factuur een fractie lager uit: 23 miljoen euro. Vooral het ministerie van Veiligheid en Justitie – in 2014 voor 6 miljoen euro – en het ministerie van Infrastructuur en Milieu – 5,2 miljoen – schakelden in dat jaar de landsadvocaat in, maar ook Economische Zaken (3,6 miljoen euro), Binnenlandse Zaken en Financiën (ieder 2,4 miljoen).
In 2015 declareerde de landsadvocaat voor 22 miljoen bij de Staat. De meeste juridische bijstand ging toen naar de kwestie rond de onteigening van de Hedwigepolder (316.000 euro), de zaak tegen Urgenda (drie ton) en de aanbesteding van het bevolkingsonderzoek tegen baarmoederhalskanker (295.000 euro). In 2016 bedroeg het totaal van de declaraties van de landsadvocaat 21,9 miljoen euro, in 2017 was dat 23,1 miljoen euro.
In 2014 diende advocaat Jeroen Soeteman een Wob-verzoek in over de hoogte van de uurtarieven van de landsadvocaat en zijn team. Toen bleek toen dat de Staat juridische medewerkers (met twee jaar ervaring) 137 euro per uur betaalde, en partners 348 euro per uur.
