Aangetekende brieven zijn geen alternatief voor een deurwaarder met een dagvaarding. Dan komt de rechtsbescherming op de helling te staan. Dat zegt KBvG-voorzitter John Wisseborn. De beroepsorganisatie blijft zich daarmee verzetten tegen de volgens haar ondeugdelijke en niet-wetenschappelijke conclusies van SEO Economisch Onderzoek die onlangs naar buiten kwamen. Bovendien trekt de KBvG de onafhankelijkheid van het Amsterdamse onderzoeksinstituut ernstig in twijfel.
In opdracht van DAS Rechtsbijstand onderzochten prof. dr. Barbara Baarsma en prof. dr. Jules Theeuwes van SEO Economisch Onderzoek, een instituut dat economisch onderzoek doet in opdracht van overheid en bedrijfsleven, de kosteneffectiviteit van het domeinmonopolie van de gerechtsdeurwaarder. In het half maart verschenen onderzoeksrapport concludeert SEO dat het monopolie niet kosteneffectief is ingericht. Volgens het onderzoeksinstituut is een van de oplossingen voor een meer kosteneffectieve inrichting van invorderingsprocedures het vervangen van dagvaardingen en exploten van betekening door een aangetekend schrijven. Deze aanpassing zou tientallen miljoenen euro’s kunnen opleveren.
Onderzoeker Baarsma vraagt zich af of datgene wat gerechtsdeurwaarders doen allemaal strikt noodzakelijk is voor het zo effectief en efficiënt mogelijk binnenhalen van de incasso’s: “Zitten daar niet voor een deel private belangen achter, namelijk de portemonnee van de deurwaarders? Het was tijd voor een heroverweging. Eén van onze conclusies is dat een aangetekend schrijven met retour antwoord voldoende effectief is voor de bulk van alle incassozaken en dat het aanzienlijke kosten kan besparen.”
Publiek belang
De Koninklijke Beroepsorganisatie van Gerechtsdeurwaarders (KBvG) reageert verontwaardigd op het rapport. Volgens KBvG-voorzitter John Wisseborn is hier eerder sprake van ‘wishfull thinking’ dan van harde wetenschappelijke conclusies. De fysieke uitreiking van een dagvaarding is essentieel anders dan het versturen van een brief stelt de KBvG. Wisseborn: “Het onderzoek deugt gewoon niet. Het fysiek uitreiken, is maar een klein onderdeel van het dagvaarden. Daar hoort ook bijvoorbeeld bij: het checken van gegevens bij bijvoorbeeld de GBA en KvK, het controleren van de formele vereisten en het doen van correcties of aanvullingen. Een goede controle aan het begin van het gerechtelijke traject is essentieel. Dit is niet zomaar te vervangen door het werk van een postbode. SEO doet dus een vergelijking die volkomen mank gaat.” Het onderzoeksinstituut vergelijkt de gehele ambtshandeling (73,89 euro) met de aangetekende brief (8,15 euro). Een kostenverschil van 65,83 euro. Terwijl volgens de KBvG uit een in opdracht van de Minister van Justitie gehouden kostprijsonderzoek van KPMG het fysiek uitreiken alleen nog geen 17 euro kost en men daarvoor een juridische professional aan de deur krijgt die ook een toelichting kan geven en kan vertellen welke opties er nog zijn. “Als je wetenschappelijke pretenties hebt, moet je ook wetenschappelijk onderzoek doen. Het is voor een beroepsgroep erg moeilijk om tegen dit soort gepretendeerd wetenschappelijke onderzoeken in te gaan. Wij verdedigen ons niet en hoeven dat ook niet: advocatuur en rechtspraak deelt onze mening dat een dagvaarding en de waarborgen die dat biedt essentieel is voor een procedure”, aldus Wisseborn.
Baarsma: “Ik begrijp heel goed dat de beroepsorganisatie moeite heeft met onze conclusies, omdat het hun verdienmodel aantast. Maar het gaat ons niet om de private belangen, maar om de belangen van de Nederlandse economie en dat zijn zo laag mogelijke incassokosten. Vanuit dat perspectief vinden wij het gerechtvaardigd vragen te stellen bij de inrichting van het domeinmonopolie. Dat een private partij dat vervelend vindt, ja, ‘sois’.” Het onderzoeksrapport vermeldt dat in Scandinavische landen de dagvaardingen al per post worden verzonden. En gaat het daar nou zoveel slechter? “Nee, het doet niets af aan de kwaliteit of rechtszekerheid. Deurwaarders hebben er natuurlijk alle belang bij om zichzelf complex en mystiek voor te doen, maar het uitbrengen van een dagvaarding zou gewoon een postbodefunctie kunnen zijn.” De onderzoekster wijst er nog op dat het in het rapport gaat om voorlopige berekeningen, maar dat deze wel van die orde van grootte zijn dat dit op politiek niveau verder uitgewerkt kan worden en een aanzet is tot beleidsdiscussie. “Het is jammer dat er geen reactie wordt gegeven op het andere voorstel over eenvoudiger gerechtelijke procedures. De potentiële kostenbesparingen van de invoering van een vereenvoudigde procedure voor niet-betwiste incasso’s lopen namelijk mogelijk in de honderd miljoen euro.”
Onafhankelijkheid in het geding
Wisseborn begrijpt het vanuit economisch opzicht allemaal wel, maar benadrukt dat er wezenlijke verschillen zijn. “Wat een deurwaarder doet lijkt optisch op het werk van een postbode, maar is in essentie heel anders. Een deurwaarder volgt een vier jaar durende juridische opleiding, wordt door de koningin benoemt, staat onder toezicht van het Bureau Financieel Toezicht, heeft een eigen tuchtrecht en ga zo maar door. Alles dat een postbode ontbeert.” In een persbericht als reactie op het SEO-rapport stelt de KBvG niet alleen vragen bij de wetenschappelijke kwaliteit van het onderzoek door SEO. Ook twijfelt de beroepsorganisatie ernstig aan de onafhankelijkheid. Volgens de KBvG wordt ‘aantoonbaar naar de door de onderzoekers gewenste conclusie toegerekend’. “Wij vinden het opmerkelijk dat SEO wel praat met haar opdrachtgever, DAS, maar dat de KBvG er niet bij is betrokken. Er is ook geen onderzoek gedaan bij deurwaarderskantoren. Maar dat zou waarschijnlijk ook niet in het belang van de opdrachtgever zijn geweest.” Wisseborn vervolgt: “Wij zetten ook vraagtekens bij de persoon van mevrouw Baarsma en de onafhankelijkheid van de SEO. Mevouw Baarsma is commissaris bij verzekeraar Loyalis en heeft ook nauwe banden met DAS Rechtsbijstand. Om die reden had zij in onze optiek niet aan dit onderzoek mogen meewerken. Wij staan niet alleen in dit verwijt, ook een onderzoek in opdracht van Minister De Jager (Financiën) naar een provisieverbod voor tussenpersonen deed vragen over de onafhankelijkheid van SEO rijzen. In dat rapport werden namelijk voor verzekeraars wel erg gunstige uitkomsten gepresenteerd. Uit een bepaalde schaamteloosheid weet mevrouw Baarsma zonder contact met de KBvG zelfs te vertellen dat wij geen innovatief vermogen hebben.”
Op deze aantijgingen wil de onderzoekster niet reageren. Wel zegt Baarsma: “Onze conclusies zijn niet in het voordeel van de opdrachtgever, die hebben immers aandelen in gerechtsdeurwaarderskantoren. Belangrijker nog is dat we hetzelfde economische analysekader in al onze eerdere onderzoeken naar juridische vrije beroepen hebben gebruikt, zoals het procesmonopolie van de advocatuur en het domeinmonopolie van het notariaat en octrooigemachtigden. Ik vind de opmerkingen van de KBvG meer getuigen van een zwaktebod. Op die insinuaties ga ik dan ook niet in. Ik heb het liever over de inhoud.” Baarsma vertelt nauw te hebben samengewerkt met drie deurwaarders waarvan één het hele rapport op feitelijke onjuistheden heeft gecontroleerd. Daarbij heeft hoogleraar privaatrecht Maurits Barendrecht (Universiteit van Tilburg) het rapport ook nog juridisch getoetst.
Oppervlakkig pleidooi
Volgens Baarsma is het probleem dat gerechtsdeurwaarders niet worden geprikkeld om zelf met dit soort innovaties te komen vanwege hun monopolie. “De reactie van de KBvG is veelzeggend, ze willen het monopolie onaangetast laten. Ze zijn niet bereid om na te denken om het efficiënter in te richten. Het is dus kennelijk nodig dat economen hen daarop wijzen. Dat is zeer kwalijk.”
Wisseborn bestrijdt dit ten zeerste. “Uit het standpunt van mevrouw Baarsma blijkt dat zij zich er niet in heeft verdiept. De beroepsgroep is wel degelijk bezig met innoveren. Zo is in de wet de mogelijkheid om elektronisch derdenbeslag te leggen, geïmplementeerd. Deze vernieuwing, die zal leiden tot goedkopere beslagleggingen en minder werk voor deurwaarders, heeft de beroepsgroep zelf geïnitieerd.” Ook heeft de beroepsorganisatie een voorstel ingediend voor het digitaal aanleveren van dagvaardingen, zodat deze efficiënt in de systemen van de rechtspraak kunnen worden verwerkt. Daarnaast is met de Nederlandse Vereniging voor Volkskrediet een project gestart waarbij gerechtsdeurwaarders bij de gemeentelijke Kredietbanken controleren of er sprake is van een lopend hulpverleningstraject voordat er überhaupt gedagvaard wordt. In ongeveer 30% van de gevallen leidde dit tot het intrekken van de opdracht tot dagvaarden, omdat de schuldeiser liever bleek te wachten op de resultaten van schuldhulp.
Wisseborn: “Het is overigens niet bijster innovatief om te concluderen dat een briefje goedkoper is dan een dagvaarding, dat kan een eerstejaars economiestudent ook wel bedenken. Alleen het stuit op fundamentele bezwaren. Een dergelijk pleidooi is net zo oppervlakkig als de suggestie om een slager operaties te laten uitvoeren, omdat hij goedkoper is dan een chirurg en ook ervaring heeft met het snijden van vlees.”
Het is niet de eerste keer dat het Amsterdamse onderzoeksinstituut voor onrust zorgt bij de KBvG.
Vorig jaar trok de beroepsorganisaties de conclusies van het SEO-rapport ‘Publiek belang en de gerechtsdeurwaarder’ in twijfel, omdat het zou steunen op een aantal verkeerde aannames en de gerechtsdeurwaarder in een verkeerd daglicht zou stellen.