De rechtspraak blijkt behoefte te hebben aan een verzamelplek voor informatie over cybercrime. Het ‘Kenniscentrum Cybercrime’, dat onlangs bij het Gerechtshof Den Haag officieel is gestart, probeert in deze behoefte te voorzien. Het centrum verzamelt juridische en praktische kennis over cybercrime en basisinformatie over computertechnologie. Rechters, raadsheren en gerechtsambtenaren kunnen het centrum raadplegen. Mr. vroeg het kenniscentrum en een gebruiker naar het hoe en wat.
Het Kenniscentrum Cybercrime bestaat uit drie functionarissen, waarvan twee tevens raadsheer zijn: een coördinator, een onderzoeker en een secretaris. Op een interne website wordt informatie over cybercrime beschikbaar gesteld. Deze is toegankelijk voor alle rechters in Nederland. Per cybercrimedelict zijn op de site onder meer te vinden: wettelijke regels, parlementaire geschiedenis, artikelen uit de literatuur, jurisprudentie en wetswijzigingen. Christiaan Baardman, onderzoeker van het kenniscentrum en tevens raadsheer bij het Hof Den Haag, vertelt: “Praktische informatie, zoals betekenissen van technische aanduidingen, is ook op de website te vinden. Soms heeft een rechter meer technische kennis nodig om het hele dossier goed te begrijpen en een juridische vertaalslag te kunnen maken. De informatie op de interne site is nog niet helemaal compleet en uitgekristalliseerd, maar daar wordt voortdurend aan gewerkt. Ook bestaat er een helpdesk waar de rechtspraak met algemene vragen terecht kan. Vragen worden digitaal ingestuurd en beantwoord. Voordat het antwoord retour gaat, moet het door minimaal twee functionarissen zijn bekeken om de kwaliteit te waarborgen. Het antwoord is in algemene termen geformuleerd en bevat mogelijke oplossingsrichtingen. Wij dragen ‘slechts’ informatie aan en de rechter die op onze helpdesk een beroep doet, maakt zelf uit wat hij/zij met die informatie wil doen. Het blijft dus de beslissing van die rechter. Het is absoluut niet de bedoeling dat wij letterlijk worden geciteerd.” Elk kwartaal verstuurt het kenniscentrum ook een nieuwsbrief met algemeen nieuws, internationale ontwikkelingen, krantennieuws en nieuwe wet- en regelgeving.
Noodzaak
Het Kenniscentrum Cybercrime is opgericht om twee redenen, aldus Baardman. “De overheid trekt zich cybercrime aan als een groeiend maatschappelijk probleem. Digitale criminaliteit breidt zich steeds meer uit. Daarnaast bestaat in de rechtspraak de behoefte om op dit terrein een kwaliteitsslag te maken. Kennis moet daarom bijeen worden gebracht. Cybercrime is in feite nog steeds een vrij onbekend fenomeen. De kranten staan er vol van, maar dat leidt vooralsnog niet tot veel rechtszaken. Cybercrime is vaak technisch ingewikkeld, doorspekt met Engelse termen en de toepasselijke regelgeving bestaat nog niet zo lang. Daar komt bij dat de meeste rechters gerekend moeten worden tot de zogenaamde ‘digital immigrants’. Dat alles bij elkaar heeft tot gevolg dat rechters nog onvoldoende ‘cybercrime minded’ zijn. Het kenniscentrum beoogt daarin verbetering te brengen.”
Met cybercrime wordt alle criminaliteit die internet- en computergerelateerd is bedoeld. Baardman: “Je kunt bijvoorbeeld denken aan fraude op Marktplaats.nl. Producten worden niet geleverd of bestaan niet. Het is vaak lastig dergelijke virtuele aanbieders te achterhalen. Een ander voorbeeld is de site met betrekking tot het huwelijk van Willem-Alexander en Máxima. Zij wilden toentertijd graag door middel van een ‘chatsessie’ de voorbereidingen van het huwelijk met het Nederlandse volk delen. De site werd echter platgelegd door hackers. Er bestaan ook grote netwerken van computers die besmet zijn met virussen waardoor deze centraal kunnen worden aangestuurd om bijvoorbeeld bepaalde inloggegevens of creditcardgegevens te verzamelen of spam te verspreiden. Cybercrime is heel geniepig en gebeurt vaak anoniem. Dat is echt een vervelende combinatie. Het is ook een mondiaal probleem. In het Cybercrime Verdrag hebben landen die aangesloten zijn bij de Raad van Europa regels afgesproken om tot een gemeenschappelijke aanpak van cybercrime te komen. Dit heeft in Nederland geleid tot nieuwe strafrechtwetgeving.” Volgens Baardman lopen we met onze kennis over cybercrime echt voorop in Europa. Het kenniscentrum verzamelt niet alleen Nederlandse jurisprudentie, maar ook uit andere Europese landen, zodat rechters kunnen bekijken wat buitenlandse collega’s in soortgelijke situaties hebben beslist.
Het Openbaar Ministerie (OM) organiseert al een tijd cursussen over cybercrime. Baardman:“Bij deze cursussen zijn betrekkelijk weinig rechters aanwezig. Dat zou kunnen worden verklaard, doordat de cursussen worden verzorgd door vertegenwoordigers van het OM en dus accenten hebben die juist voor die doelgroep van belang zijn. Wij zien het als onze taak om er voor te zorgen dat dergelijke cursussen in de toekomst beter zijn afgestemd op de specifieke behoeften van rechters.”
Tijdbesparing
Op 8 april organiseerde het kenniscentrum een themadag voor rechters om meer kenbaarheid aan het nieuwe centrum te geven. Rechters bleken positief te zijn over de nieuwe verzamelplek. Bij de helpdesk van het kenniscentrum zijn nog niet veel vragen binnengekomen. Baardman: “Tot nu toe hebben we pas twee vragen mogen beantwoorden.”
Een van die twee vragen is gesteld door een vice-president van de Rechtbank Amsterdam, Carolien Bianchi. Zij is blij met het centrum: “Ik had gevraagd wat de precieze duiding van een sms-bericht is in het kader van privacywetgeving. Dit geeft al aan hoe rekbaar het begrip cybercrime eigenlijk is. Alles wat digitaal is, valt er onder. Twee dagen later kreeg ik van het centrum een compleet overzicht van informatie toegespitst op mijn vraag. Uiteindelijk heb ik de informatie niet nodig gehad voor de beslissing, maar als dat wel zo was geweest, is het echt voldoende informatief, nuttig en compleet. In principe gaat het om informatie die je zelf ook wel kunt vinden, maar een groot voordeel is dat het tijd bespaart. Het kenniscentrum is daarnaast op de hoogte van meer bronnen. Als we alles zelf moeten verzamelen, loop je toch het risico dat de informatie niet compleet is. De antwoorden op de gestelde vragen worden ook bewaard, zodat ze te raadplegen zijn door andere rechters. Zo voorkom je veel dubbel werk. Er bestaan al kenniscentra op andere gebieden, zoals Economisch Strafrecht bij het Gerechtshof in Arnhem en Milieu en Gezondheid bij het Gerechtshof in Den Bosch, die hun nut al hebben bewezen. Daarop is het Kenniscentrum Cybercrime in deze tijd een welkome aanvulling.”
