Er zijn maar weinig mensen die nog nooit van de Bredase koepelgevangenis hebben gehoord. Dit gebouw is jarenlang een boegbeeld geweest voor het Nederlandse gevangeniswezen. Hoewel de gevangenis in 2016 al definitief werd gesloten als penitentiaire inrichting, bleef het gebouw al die jaren staan in het centrum. Hier komt binnenkort dan toch verandering in. Het Rijk heeft namelijk een advertentie geplaatst op www.biedboek.nl om bieders een kans te geven het pand op te kopen.
De Drie van Breda
Los van het unieke ontwerp is de koepelgevangenis in Breda met name bekend geworden door de ‘Drie van Breda’. Dit was een groep Duitse oorlogsmisdadigers die een levenslange straf uitzaten voor hun daden in de tweede wereldoorlog. Onder druk van de publieke opinie zijn twee van deze gevangenen vrijgelaten, nadat een van hen overleed in de gevangenis. Zo gezellig zal het overigens niet geweest zijn voor oorlogsmisdadigers. Op tweede kerstdag 1952 heeft een groep van zeven SS’ers de benen genomen, om vervolgens niet meer terug te keren.
‘De kroon van Breda’, zoals de gevangenis ook wel wordt genoemd, is een van de weinige koepelgevangenissen van ons land. De koepelgevangenis komt voort uit het utilitarisme, een filosofische stroming. Jeremy Bentham bedacht de zogeheten panopticum-gevangenis in een poging om wenselijk gedrag af te dwingen bij de gedetineerden. Doordat de gedetineerden altijd onder toezicht staan van de bewakers, zouden zij minder deviant gedrag vertonen. Daar komt bij dat het wel makkelijk is om het overzicht te behouden. Geen groepjes bewakers meer die heel het pand door moeten lopen, maar een centraal opgestelde groep die vanuit één punt controle houdt over de gedetineerden.
Boegbeeld voor de stad
Het markante gebouw zal niet helemaal uit het Bredase straatbeeld verdwijnen. Wel is het pand aan een gehele metamorfose toe. Wat er precies gaat gebeuren is nog niet duidelijk. De koper die de veiling wint, moet zich bij het realiseren van een nieuw project houden aan een aantal uitgangspunten. Zo moet de koepel wel worden ingezet als boegbeeld voor de stad. Het koepelvormige dak afbreken en er een aantal appartementen in zetten zal dan ook niet snel gebeuren. Op dit moment liggen er verschillende schetsen klaar die de oude gevangenis om moeten toveren tot een gezellig terrein met hotels, restaurants en tentoonstellingen. Op deze manier krijgt de kroon van Breda alsnog een eervol plekje in het zuiden van het land.
