Hoogleraar Criminalistiek Charles Berger (Universiteit Leiden) denkt dat rechterlijke dwalingen kunnen worden voorkomen door een betere waarheidsvinding. Hij wil zich daarom niet alleen richten op de vooruitgang van de forensische wetenschap, maar hij wil ook juristen stimuleren om beter te redeneren met bewijs.
Dat zei hij tijdens zijn oratie op 3 februari. Hij aanvaardde zijn hernieuwde aanstelling als hoogleraar op de bijzondere leerstoel Criminalistiek. Die leerstoel wordt gefinancierd door het Nederlands Forensisch Instituut (NFI), waar Berger werkt als principal scientist.
Rechercheurs
“Vaak gaat er bij rechterlijke dwalingen iets mis met de interpretatie van bewijs, zoals sporenonderzoek, ooggetuigen of het verhaal van de verdachte,” zegt Berger. “In de forensische wetenschap kunnen we steeds meer. Maar voor vooruitgang in de praktijk zullen ook juristen zelf meer kennis moeten krijgen van de wetenschappelijke basisprincipes van de waarheidsvinding.”
In zijn oratie laat Berger zien hoe rechercheurs en juristen tot een optimaal geïnformeerd rationeel oordeel kunnen komen. Zij kunnen bijvoorbeeld tunnelvisie vermijden door meerdere hypothesen te overwegen, óók in de opsporingsfase waarin er nog geen verdediging is die zich hard maakt voor de belangen van een verdachte.
Bekentenis
In strafrechtelijk onderzoek moeten vooroordelen (biases) door contextuele informatie volgens de hoogleraar worden vermeden. “Een forensisch onderzoeker kan beter niet weten of een verdachte heeft bekend. Zo’n bekentenis heeft namelijk wel invloed op de waarschijnlijkheid van de hypothesen, maar niet op de bewijskracht van het onderzochte materiaal.”
Om ongewenste invloed te voorkomen kan een eerste deskundige een zaakdossier bestuderen, en vervolgens alleen die informatie doorspelen die relevant is voor de taak van een tweede deskundige, stelt Berger voor. Daarnaast is er veel vooruitgang geboekt in de objectivering doordat handtekeningen, vingersporen en brandbare middelen steeds beter automatisch vergeleken kunnen worden.
Kennisoverdracht
Volgens Berger is er de afgelopen jaren wetenschappelijke vooruitgang geboekt op al deze vlakken, en moet die vooruitgang nu zijn weerslag vinden bij de gebruikers van de deskundigenrapporten. “Ik heb de laatste jaren veel energie gestoken in kennisoverdracht bij politie en juristen. Zij moeten meer kennis verkrijgen om de forensische rapporten optimaal te gebruiken. Daarin kunnen universiteiten een belangrijke rol spelen. Het is opmerkelijk dat praktiserende juristen momenteel meer onderwijs krijgen over waarheidsvinding dan juristen in opleiding.”
