Op het congres besprak u recente ontwikkelingen en actuele kwesties in het humanitair oorlogsrecht (HOR) in Nederland. Wat was uw belangrijkste boodschap?
“De belangrijkste boodschap van mijn presentatie was dat het humanitair oorlogsrecht nog steeds relevant is. Ik heb een aantal actuele thema’s geschetst die van invloed zijn op hoe gewapende conflicten worden gevoerd, en daarmee op het recht. Een voorbeeld is het gebruik van nieuwe technologie zoals ruimtetechnologie en kunstmatige intelligentie door de partijen bij een gewapend conflict. Zulke ontwikkelingen roepen vragen op over hoe het bestaande recht moet worden toegepast. Wanneer mag bijvoorbeeld een satelliet van een privaat bedrijf worden aangevallen wanneer die satelliet ook wordt gebruikt voor militaire doeleinden? In sommige gevallen wordt ook geroepen om nieuwe regels, omdat de bestaande niet duidelijk of volledig genoeg zouden zijn. Dit alles doet niet af aan het belang van de naleving van de bestaande regels van het HOR. Helaas zien we dat dat niet altijd gebeurt, met het Russische optreden in Oekraïne als een dieptepunt. Wat dat betreft is het systeem voor het verzekeren van de naleving van het HOR een zwak punt van dat rechtsgebied, versterking is gewenst.”
Is de belangstelling voor uw werk veranderd sinds de Russische inval in Oekraïne van 24 februari?
“Sinds de Russische inval is er veel meer belangstelling voor het HOR in het bijzonder en het militair recht in het algemeen. Ik zie dat het onderwerp onder studenten echt leeft. De laatste maanden sta ik ook regelmatig journalisten te woord over dat recht, terwijl dat daarvoor veel minder het geval was. Het is mooi dat er meer aandacht is voor het HOR, ook al is de aanleiding daarvoor natuurlijk verschrikkelijk.”
U aarzelde in NRC om de Russische aanval op energievoorzieningen in Oekraïne een oorlogsmisdaad te noemen. Kan het gerechtvaardigd zijn een groot deel van de inwoners van een stad als Kiev de toegang tot elektriciteit en water te ontzeggen?
“Dit antwoord vergt wat inleiding. Voorop staat dat in een oorlog de burgerbevolking altijd te lijden heeft, maar dat betekent nog niet dat er ook altijd sprake is van schendingen van het HOR of zelfs van oorlogsmisdrijven. Het oorlogsrecht verbiedt het aanvallen van burgers en burgerobjecten, en als dat opzettelijk gebeurt is het een oorlogsmisdrijf. Het elektriciteitsnet en de watervoorziening zijn in beginsel burgerobjecten. Maar ze kunnen wel een legitiem militair doelwit worden. Zo kan bijvoorbeeld een elektriciteitscentrale, wanneer die ook energie levert aan de krijgsmacht, een militair doel worden. Wanneer een legitiem militair doel wordt aangevallen moet de aanvallende partij wel het zogenaamde proportionaliteitsbeginsel respecteren. Kort samengevat houdt dat in dat de verwachte bijkomende nevenschade voor burgers en burgerobjecten van een aanval niet buitenproportioneel mag zijn ten opzichte van het verwachte militaire voordeel van die aanval. Of er sprake is van een schending van een van deze regels moet worden beoordeeld op basis van de specifieke feiten van het geval. Vaak heb je als buitenstaander niet alle informatie, en is het dus moeilijk om stellige uitspraken te doen.”
Verwacht u dat er een Ruslandtribunaal zal komen?
“Momenteel wordt internationaal gesproken over het oprichten van een tribunaal om Russische leiders te vervolgen voor het misdrijf agressie. De reden is dat het Internationaal Strafhof geen rechtsmacht heeft over Russische verdachten van dat misdrijf. Daarvoor zou nodig zijn dat Rusland zich aansluit bij het Strafhof. Het Strafhof heeft wel rechtsmacht over oorlogsmisdrijven, misdrijven tegen de menselijkheid en genocide, en is ook al een onderzoek gestart naar het conflict in Oekraïne. Ik was in eerste instantie sceptisch over de kansen voor een agressietribunaal, maar er lijkt nu toch momentum voor te zijn. Ik sluit dus zeker niet uit dat het er komt.”
De oorlog heeft de politiek ertoe bewogen meer in defensie te investeren. Een goede zaak?
“Ja. Het is jammer dat daar een oorlog in Oekraïne voor nodig was.”
Militair recht is een specialisme waarmee weinig juristen te maken krijgen. Hoe kwam het op uw pad?
“Ik ben tijdens mijn studie internationaal recht geïnteresseerd geraakt in het onderwerp. Daar is het onderwerp van mijn promotieonderzoek uit voortgekomen: aansprakelijkheid van vredesmachten voor schendingen van het oorlogsrecht. Ik had geluk dat ik na mijn proefschrift aan de slag kon als jurist bij het ministerie van Defensie.”
Wat is uw drijfveer als jurist?
“Ik ben vooral erg nieuwsgierig.”
Welk boek las u het laatst?
“Het laatste boek dat ik heb uitgelezen is Crete: The Battle and the Resistance van Anthony Beevor. Het beschrijft de bezetting van Kreta door de Duitsers tijdens de Tweede Wereldoorlog. Een boek dat ik van harte kan aanraden dat ik eerder dit jaar las is The Ratline van Philippe Sands. Sands is een bekende internationaal jurist, maar kan ook enorm goed schrijven.”
Wat is het hoogtepunt in uw juridische carrière?
“Als praktijkjurist was het meest interessant om militaire planners en commandanten te adviseren over juridische aspecten van militaire operaties. Een paar keer was dat terwijl een actie aan de gang was in een inzetgebied. Dat was tegelijkertijd erg spannend en erg bevredigend, omdat je weet dat wat je adviseert er toe doet. Als academicus haal ik vooral voldoening uit het zien vallen van een kwartje bij een student, en wanneer dat bij mezelf gebeurt tijdens het doen van onderzoek.”
Als u het voor het zeggen had…
“Zou rechten een verplicht vak worden op alle scholen.”
