‘Meer aandacht nodig voor persoonlijke ethiek van juristen’

Kwesties als de Toeslagenaffaire maken duidelijk dat juristen weer moeten leren zelf na te denken. Dat zegt Eric van de Luijtgaarden, bijzonder hoogleraar Preventive Law aan de Universiteit Maastricht en lector Preventive Law bij Zuyd Hogeschool. Hij pleit voor meer aandacht voor de persoonlijke ethiek bij de opleiding van juristen.

Delen:

foto: Pixabay

Volgens Van de Luijtgaarden staat de Nederlandse rechtsstaat als een huis, maar dat huis heeft volgens hem wel “liefde en aandacht” nodig, zo vertelt hij in een interview in het online magazine ScienceGuide dat hoger onderwijs, wetenschap en kennissector verbindt.

Rigide

Want er is wel iets aan de hand, stelt de bijzonder hoogleraar. Zeker uitvoeringsinstanties, waar veel juristen werken, hebben volgens hem te maken met een vrij rigide vorm van wetstoepassing. Vooral vanaf 2010 is dat langzaam in de mentaliteit van instituties geslopen. Dat heeft te maken met individualisme en een neoliberale samenleving waarin iedereen voor zichzelf moet kunnen zorgen, aldus Van de Luijtgaarden. De ruimte die juristen behoren te hebben in hun beroepsuitoefening is beperkt, constateert hij.

Normatieve waarden

Een kwestie als de Toeslagenaffaire laat volgens hem duidelijk zien dat de normatieve waarden die juristen nodig hebben om de wet rechtvaardig te kunnen toepassen, lijken te zijn verdwenen. “Als je die Toeslagenaffaire bekijkt, dan hebben heel veel mensen keer op keer keurig gedaan wat het systeem van hen vroeg en alles keurig afgevinkt binnen de kaders van het systeem. Maar ik denk dat veel van die ambtenaren met een knoop in hun maag naar huis gingen met de gedachte ‘mijn teamleider is nu misschien tevreden, maar het klopt eigenlijk niet’.”

Ethisch reveil

Dat moet anders, concludeert hij. Juristen moeten weer leren zelf ethische afwegingen te maken. Hij pleit daarom voor een belangrijke verandering binnen de juridische opleidingen. “We moeten juristen weer leren om zelf na te denken, om de uitzondering te zoeken die misschien niet letterlijk bij de wet past, maar wel rechtvaardig en ook nog legaal is. Ik noem dat, heel zwaar, een ‘ethisch reveil’.”

Complexer

Van de Luijtgaarden realiseert zich dat het door de toegenomen complexiteit van het recht steeds moeilijker is geworden om aandacht te geven aan de waardenkaders van individuele studenten. “Dan kan het gebeuren dat je als onderwijsinstelling uit de praktijk hoort dat je mensen aflevert die net te weinig kennis hebben van een bepaald rechtsgebied. Faculteiten en hogescholen gaan dan hun curriculum aanpassen om meer ruimte te geven aan juridische vakkennis, want je wilt natuurlijk dat studenten toch goed beslagen ten ijs komen.”

Bezinnende vakken

Die ruimte voor kennis van het recht is volgens hem vooral ten koste gegaan van ‘relativerende’ vakken als rechtssociologie, ethiek en rechtsfilosofie. Terwijl het juist de bezinnende vakken zijn waaraan de huidige en toekomstige juristen behoefte hebben, stelt hij.

Bij studenten zelf ziet hij vaak ook meer belangstelling voor juridische kennis en vaardigheden dan voor bezinnende vakken. Toch hoort hij van veel oud-studenten, nadat ze een aantal jaren gewerkt hebben, dat juist vakken als ethiek en rechtsfilosofie hen aan het denken hebben gezet. “De regels die ze geleerd hebben veranderen snel. Waar het echt en voortdurend om draait, zijn de ingewikkelde, vaak ethische vragen.”

Het vergroten van de aandacht voor de persoonlijke ethiek van studenten vraagt ook van docenten een andere manier van denken, stelt hij. “Als docent kun je niet meer gewoon ‘een lesje afdraaien’; je zult zelf ook moeten doordenken en laten zien wat je belangrijk vindt.”

Vertrouwen

Hoewel er van alles beter kan, is de bijzonder hoogleraar optimistisch over de maatschappelijke kenteringen die hij ziet. “Het zal allemaal niet van vandaag op morgen veranderen, maar ik ben heel optimistisch door het feit dat er van links tot rechts bereidheid is om hiermee aan de slag te gaan.” Daarnaast heeft hij een groot vertrouwen in zijn studenten. “Als we hen het juiste podium bieden, hebben zij het in zich om het nieuwe juridische gezicht van de samenleving worden.”

Delen:

Het belangrijkste nieuws wekelijks in uw inbox?

Abonneer u op de Mr. nieuwsbrief: elke dinsdag rond de lunch een update van het nieuws van de afgelopen week, de laatste loopbaanwijzigingen en de recentste vacatures. Meld u direct aan en ontvang elke dinsdag de Mr. nieuwsbrief.

Meest gelezen berichten

Van onze kennispartners

Juridische vacatures

Scroll naar boven