Business as usual in unusual times. Zo omschrijft Erwin Bouwman zijn werk als directeur bij Legal People. Coronapandemie of niet, sinds maart waren er zelfs meer opdrachten voor vaste functies dan vorig jaar. “Advocatenkantoren hebben het druk. Onze opdrachtgevers draaien al snel tien procent boven hun budget. Juristen zijn toch altijd nodig.”
En headhunters voor juristen ook, die het – net als juristen zelf – drukker hebben gekregen. Neem Joyce Toeset: haar internationale bureau, Robert Walters, heeft de afgelopen maanden meer klanten gekregen. “Toen we in maart hier met corona te maken kregen, hadden we er al ervaring mee op onze Chinese kantoren. We konden daardoor snel overstappen op online dienstverlening. Zo werd onze zichtbaarheid en vindbaarheid enorm vergroot.”
Wel vindt Toeset het lastiger om goede juristen ‘los te weken’ als ze een goede werkplek hebben. “Juristen zijn vaktechnisch getraind om risicomijdend te zijn.” Dat gesprekken bij elkaar aan tafel moeilijker zijn geworden, helpt ook al niet – daarom is Toeset overgestapt op wandelsessies met opdrachtgevers en kandidaten. “De drempel bij nieuwe relaties is wat hoger maar mensen die ik al lang ken zien dit als een verdieping in de relatie.”
Ook bij Brunel Legal hebben ze, ondanks corona, niet stilgezeten. Alexander van Hussen, business unit manager: “Bij de banken heeft de grote transitie op basis van IBOR-wet- en regelgeving veel extra werk opgeleverd. Bij overheden zijn vergunningen, subsidies en Wob-aanvragen allemaal doorgegaan. Werk genoeg voor juristen.” De opdrachtgevers van Brunel zitten vooral in de top 500 van het Nederlandse bedrijfsleven en bij de (de-)centrale overheden.
Arbeidsrecht
Enkele rechtsgebieden springen er toch wel uit: de vraag naar juristen arbeidsrecht is onverminderd hoog, constateren de drie recruiters. Dat komt, zegt Bouwman, door de NOW-regeling maar ook doordat er reorganisaties aan zitten te komen. Verder is er volgens Bouwman veel behoefte aan kennis van het contractenrecht, litigation en financieel recht, en is er veel vraag naar kandidaat-notarissen. “We krijgen zelfs veel verzoeken voor M&A-juristen. Er is in overnameland nu even een setback, maar dat wordt zeker weer opgepakt.” Kandidaten zelf vinden het leuk om werkzaam te zijn bij start-ups en scale-ups, of bij organisaties met een maatschappelijk belang. “Om te chargeren: voor de sigarettenindustrie willen ze niet meer werken.”
Van Hussen weet dat er vooral juristen worden gevraagd met een achtergrond in het bestuursrecht, zoals bezwaar en beroep, met name bij uitvoeringsorganisaties van het Rijk. “In de profitsector gaat het vooral om contractenrecht, financieel recht, ICT en arbeidsrecht. Ook voor juristen insolventierecht is er voldoende werk: kijk maar naar de afdelingen bijzonder beheer bij de banken. Dat gaat alleen maar toenemen als de steunmaatregelen van de overheid worden afgebouwd of stopgezet.”
Dat is ook wat Toeset ziet. “Opdrachtgevers zoeken vooral juristen met kennis van commerciële contracten, arbeidsrecht, IT en banking & finance. Daarnaast is er grote behoefte aan juristen met ervaring in restructuring en insolventies en corporate litigation.” Wel ziet Toeset dat de arbeidsmarkt voor juristen ‘niet in balans’ is: wat wordt gevraagd wordt niet altijd aangeboden, en omgekeerd.
Is dat een probleem? Van Hussen: “Door corona is de arbeidsmarkt zo in beweging dat juristen zich makkelijker aanpassen aan wat opdrachtgevers willen. Zo vinden veel jonge juristen Europees recht interessant, maar daarmee is geen droog brood te verdienen. Of neem strafrechtjuristen en criminologen. Die willen graag naar de strafrechtadvocatuur maar dat is heel lastig nu. Die zoeken – en vinden – dan toch wat anders.”
Reflectie
Corona heeft een onbedoeld neveneffect op het werk van juristen. Twee recruiters laten zelfs het woord ‘reflectie’ vallen. Toeset: “Nu ze veel thuiswerken is er meer tijd voor reflectie: wil ik nog wel bij dit kantoor of bedrijf werken?” Bouwman: “Door dat thuiswerken wordt de cohesie minder. De focus komt dan veel meer op de inhoud van het werk. Ze gaan dan eerder reflecteren. Ze vragen zich af: vind ik dit nog wel leuk? Wil ik wel advocaat zijn? Wil ik hiermee nog wel tien jaar doorgaan? De meeste partners blijven overigens wel zitten, ze willen in deze onzekere tijden het schip niet verlaten. Die bewegen dus wat minder.”
Overstappen
De druk om over te stappen ziet Bouwman vooral bij juristen met drie tot zes jaar werkervaring. “Die stromen het vaakst uit omdat ze voelen dat ze niet op hun plaats zitten. Dat is echter ook de groep die kantoren het meest nodig hebben: zij kunnen zelfstandig werken en vullen het gat op tussen stagiairs en partners. Zij worden ook goed betaald zodat ze niet weggaan.”
Maar overstappen waarheen? Volgens Van Hussen wordt dat in belangrijke mate bepaald door het advocatenkantoor waar je hebt gezeten. Zat je bij een top 25-kantoor dan kun je relatief makkelijk overstappen naar een bank of bedrijf dat hoog staat in de bedrijventop 500. Wil je naar wat een kleiner bedrijf of een mkb-bedrijf, dan kan dat heel goed als je van een wat kleiner advocatenkantoor komt. “Vanuit de top 25- kantoren is er de nodige secondment bij de grote bedrijven. Dat is het geval als een jurist met enkele jaren werkervaring bij een bepaald advocatenkantoor zit, dat weer diensten levert aan bijvoorbeeld een bank. Als die jurist dan bij die bank wordt gedetacheerd, kennen ze elkaar en dan is een definitieve overstap makkelijker.”
Kandidaten die willen overstappen naar een concurrerend kantoor melden zichzelf minder snel, merkt Toeset. Maar recruitment is niet alleen mensen van het ene naar het andere kantoor verplaatsen. “Als iemand wil sparren over zijn toekomst dan ze ons weten te vinden. We geven ook carrièreadviezen, we denken mee over arbeidsvoorwaarden, we geven een salary survey uit. Wel zien we dat grotere aantallen advocaten willen overstappen naar het bedrijfsleven, zij melden zich eerder spontaan aan.”
Vaardigheden
En die overstappers lopen soms tegen hun eigen grenzen aan, heeft Bouwman ervaren. “In de advocatuur moet je echt analytisch zijn, je moet het leuk vinden om die juridische puzzel op te lossen. Voor een bedrijfsjurist zijn sociale en commerciële vaardigheden nodig. Een general counsel moet weer strategisch zijn, een visie hebben op het bedrijf. En wie in de compliance zit moet in staat zijn mensen mee te krijgen in hun verhaal, ze moeten kunnen overtuigen en in zekere zin ook opvoeden. Bij elke rol horen andere vaardigheden. Juridische kennis wordt door opdrachtgevers altijd als een gegeven gezien, soft skills als communicatie en sociale vaardigheden worden belangrijker. Maar dat is al jaren zo.”
Dat ziet Toeset ook zo. “De hele wereld wordt juridischer. Vroeger kon je een advocaat of bedrijfsjurist nog zien als een noodzakelijk kwaad, nu zijn die functies stevig ingebed in een organisatie. Daarmee is de communicatieve vaardigheid van de jurist belangrijker geworden. Die is meer een sparringpartner voor board en business dan alleen het juridisch geweten van het bedrijf. Deze juristen denken ook meer in mogelijkheden. De huidige jurist moet veel breder zijn dan een superspecialist, dus ook meer feeling hebben met de organisatie. Dat zit deels in karakter en ambitie, maar kan ook worden aangeleerd. Maar het moet er wel in zitten.”
Volgens Van Hussen is het, bij een overstap vanuit de advocatuur naar een bedrijf, moeilijk om social skills te ontwikkelen die van belang zijn voor een legal counsel. “En er wordt veel overgestapt, zeker door jonge advocaten direct na hun stage”, zegt hij. “In de advocatuur zijn ze al die tijd bezig geweest met polariseren en denken in beperkingen en conflicten, en niet in mogelijkheden. Dat laatste moet je bij de overheid en in het bedrijfsleven wel doen: meedenken met de business, komen met oplossingen. De juiste social skills ontwikkelen is voor de gemiddelde jurist een grote uitdaging. Daar komt bij dat juristen tegenwoordig iets eerder afstuderen en dus net wat minder sociale vaardigheden hebben opgedaan. Zij zijn dan, qua sociaal intellect, minder goed uitgerust voor het soms harde bedrijfsleven.”
Kwartiermaker
Naast de ‘gewone’ bewegingen tussen kantoren en sectoren onderling, wordt de arbeidsmarkt voor juristen gekenmerkt door andere ontwikkelingen. Het is Bouwman opgevallen dat steeds meer bedrijven voor het eerst een eigen jurist aannemen. Vaak is dat nog een interim die als kwartiermaker moet fungeren. Mogelijk is dat een kostenbesparing denkt men: we zijn zoveel kwijt aan legal fees, we gaan dat liever in huis doen. “Bedrijven willen die juridische kennis graag dichtbij hun business hebben en willen niet altijd meer naar een externe partij gaan. Vroeger zeiden ze denigrerend: red je het niet als advocaat, dan kun je altijd nog bedrijfsjurist worden. Maar dat gaat niet meer op. We zien ook dat de kwaliteit van de bedrijfsjuridische afdeling steeds beter wordt.”
Van Hussen ziet juist buiten de advocatuur veel startersfuncties voor juristen. “Ook advocaten met enkele jaren ervaring durven steeds meer de overstap te wagen. Er is een enorme uitstroom uit de advocatuur, zeker na de stageperiode; velen belanden in het bedrijfsleven.”
Nichekantoren
Erwin Bouwman (Legal People) ziet nog twee andere tendensen in de juridische markt: de opkomst van de big four
(Deloitte, KPMG, PwC en EY) en de groei van de boetiek- en nichekantoren. “Alleen al in Amsterdam zijn er daarvan misschien al tweehonderd. Twintig jaar geleden kon een advocaat voor zijn dertigste partner zijn. Nu mag je blij zijn als dat voor je veertigste lukt. Wil je daarop wachten bij je grote kantoor? Vaak niet, en dan stappen ze over naar een nichekantoor.”
Maar juristen blijven nodig, en nu meer dan ooit, zegt Toeset. “Juridische afdelingen worden groter. Wel moeten juristen tegenwoordig meer bagage meenemen dan het sec juridische. Compliance is veel breder geworden dan alleen toetsen van wet- en regelgeving. Dat is een groeimarkt. Op alle andere vlakken zien we ook groei en dus meer vraag naar juristen. Dat geldt ook voor het bedrijfsleven: een jurist in house is kostenbesparend en je kunt proactiever optreden. Ook door Brexit en afnemende populariteit van trustorganisaties zien we dat er extra juristen nodig zijn.”
Alexander van Hussen (Brunel Legal) heeft nog een advies aan juristen die willen veranderen. “Ik constateer dat bedrijven steeds meer belangstelling krijgen voor legal tech en voor het totaal outsourcen van legal afdelingen. Niet meer op uurbasis, maar juridische eindproducten opleveren tegen een vaste prijs. Dat gaat nu toch echt los komen.”
Utopie
Toch is het, aldus Joyce Toeset (Robert Walters), tegenwoordig wat moeilijker om juristen te plaatsen. Kantoren zijn nu extra zuinig op hun bestaande medewerkersbestand. Als het in een sectie op een kantoor goed gaat, zijn er ook meer toekomstperspectieven – dus die advocaten stappen niet snel over. En in veel secties gáát het goed. “Wij moeten intussen helder naar klanten vertellen over de haalbaarheid van de vacature. Het is een utopie dat je in deze tijden in enkele weken een shortlist van meerdere kandidaten kunt voorleggen. Verwachtingenmanagement is nu heel belangrijk. Je moet nu ook niet wachten tot je een shortlist hebt van meerdere kandidaten, maar elke kandidaat die je geschikt hebt bevonden direct introduceren.” Van belang is daarbij het onderscheid tussen must haves (de kennis en expertise die in een profiel moeten staan) voor een kandidaat en nice to haves (kennis of vaardigheden waarvan het prettig is als een kandidaat daarover beschikt).
Salarissen
Wat niet is veranderd: de werkdruk blijft voor juristen onverminderd hoog. Ook salarissen blijven stabiel en blijven hoog. Toeset: “Ook in het bedrijfsleven zijn vraag en aanbod niet in balans. Er is een overschot aan general counsel en head of legal profielen; zij willen graag van baan veranderen, maar die rollen zijn er weinig. Er is een tekort aan bedrijfsjuristen met vier tot acht jaar ervaring, daar neigen salarissen wat te stijgen. In de advocatuur zie ik meer vacatures dan goede kandidaten in de categorie vier tot acht jaar ervaring, althans in de top 50 van de kantoren. Maar ik zie nog niet dat de salarissen daardoor stijgen. Die zijn al heel hoog.”
