De kern van Dekkers plannen voor de hervorming van de gefinancierde rechtsbijstand is minder procederen en problemen meer ‘aan de voorkant’ oplossen. De advocatuur heeft de afgelopen jaren herhaaldelijk duidelijk gemaakt dat de overheid daarvoor ook kritisch naar zichzelf moet kijken: mensen die aangewezen zijn op een advocaat zien zich te vaak gesteld tegenover een starre, weinig oplossingsgerichte overheid. Uit een artikel op mr-online bleek dat het vooral de Immigratie- en Naturalisatiedienst en een aantal gemeenten zijn die onnodige procedures uitlokken.
Een van de drie hoofdmaatregelen van Dekkers aanpak om het stelsel van rechtsbijstand te herzien, is dan ook gericht op het veranderen van de houding van overheidsorganisaties, zodat ze minder vaak tegen burgers procederen. Uit de voortgangsrapportage blijkt dat het aantal afgegeven toevoegingen in het bestuursrecht is gedaald van ruim 61.000 in 2017 naar bijna 55.000 in 2019, een reductie van ruim tien procent.
Vertraging door coronacrisis
De andere hoofdmaatregelen uit Dekkers plannen zijn versterking van de eerste lijn en de invoering van ‘rechtshulppakketten’ die advocaten deels moeten vervangen. Met de versterking van de eerste lijn – het bieden van laagdrempelige toegang voor alle burgers tot informatie en het pogen geschillen op te lossen voor ze escaleren − gaat het volgens plan, schrijft de minister, al hebben sommige pilots op dit gebied vertraging opgelopen door de coronacrisis.
Nieuwe naam
Met de ontwikkeling van de rechtshulppakketten − die voorzien in behandeling van een bepaald probleem voor een vooraf bepaalde prijs − loopt het moeizamer. Dekker meldde de Tweede Kamer dit voorjaar al dat de pakketten advocaten minder vaak kunnen vervangen dan hij verwachtte en dat ze bovendien duurder worden dan was ingeschat. Desondanks schrijft hij nu dat hij de rechtshulppakketten nog steeds beschouwt als “een belangrijk instrument om de kwaliteitsverbetering in de tweede lijn te realiseren.” Inmiddels heeft het concept van de pakketten meer vorm gekregen en zal de Raad voor Rechtsbijstand, samen met professionals, binnenkort met de invulling van de eerste pakketten aan de slag gaan. Wel zal er een nieuwe naam voor de rechtshulppakketten worden bedacht, omdat deze term “uiteenlopende associaties oproept”.
Ruimte voor hogere vergoeding
Volgens Dekker laten de recente doorrekeningen zien dat “het geheel aan maatregelen van de modernisering nog altijd ruimte biedt voor een vergoeding voor advocaten die 10 tot 20 procent hoger is dan de vergoeding die advocaten nu gemiddeld per uur krijgen volgens de berekeningen van de commissie-Van der Meer.”
Dat de vernieuwing nu van de rechtsbijstand nu op alle drie de hoofdmaatregelen op gang gekomen stemt de minister “positief, maar ik ben nog lang niet tevreden. In het resterende deel van deze kabinetsperiode werk ik samen met de betrokken partijen aan concrete resultaten”.
