Aanleiding voor het instellen van de tijdelijke commissie voor Grondrechten en Constitutionele toetsing is een motie van Pieter Omtzigt van 13 december 2023, die ook werd ondertekend door drie andere fractieleiders in de coalitie: Dilan Yesilgöz (VVD), Geert Wilders (PVV) en Caroline van der Plas (BBB). De motie roept in herinnering dat al in 2017 is voorgesteld om een Algemene Commissie voor Constitutionele Zaken in te stellen, maar dat ging toen niet door. De motie werd opgevolgd door een werkgroep (onder leiding van Michiel van Nispen, SP) die een voorstel deed over de taken en werkwijze van de nieuwe commissie. Deze werkgroep kreeg de opdracht om daarbij rekening te houden met de taakafbakening, de verhouding tot andere Kamercommissies, de samenstelling en ambtelijke ondersteuning, de adviesrol van externe deskundigen en de verhouding tot de Raad van State. De werkgroep bestond uit de Kamerleden Michiel van Nispen (voorzitter), Glimina Chakor (GroenLinks-PvdA), Ulysse Ellian (VVD), Sandra Palmen (NSC) en Marieke Koekkoek (Volt).
Zorgvuldige wetgeving
Van Nispen: “Nederland verwacht van de Tweede Kamer dat wij deugdelijke wetgeving opleveren. Grondrechten en andere constitutionele waarden zijn het fundament van onze rechtsstaat, maar krijgen niet altijd de aandacht die ze verdienen. Ik zie deze commissie als een extra paar oren en ogen in het wetgevingsproces om te komen tot goede en zorgvuldige wetgeving.” Het belang van zorgvuldige wet- en regelgeving is ook recent nog meermaals benadrukt: de werkgroep wijst bijvoorbeeld op de rapporten van de parlementaire enquêtecommissie Fraudebeleid en Dienstverlening en de Staatscommissie rechtsstaat.
Advies uitbrengen
De nieuwe commissie adviseert over de grondrechtelijke en constitutionele aspecten van regelgevende voorstellen voor de verdere behandeling door de vaste Kamercommissies en de plenaire vergadering van de Kamer. Dat kan de commissie doen bij onder andere wetsvoorstellen, verdragen en wetgevende voorstellen van de Europese Unie. Daarnaast kan de commissie advies uitbrengen over bijzondere constitutionele aangelegenheden, zoals bij de inlichtingenplicht (artikel 68 Grondwet) en in geval van de voortduring van de inwerkingstelling van het staatsnoodrecht.
Belangenafweging
Van Nispen: “De commissie kan in kaart brengen welke grondrechten of andere grondwettelijke aspecten van toepassing zijn bij een voorliggend wetsvoorstel. Wordt bijvoorbeeld voldoende ingegaan op de gevolgen voor het recht op privacy of vrijheid van meningsuiting? Is er een goede belangenafweging gemaakt? Is de voorgestelde wetgeving goed onderbouwd op deze punten? Mijn verwachting is dat we met de adviezen een waardevolle bijdrage gaan leveren en de debatten in de Kamer over wet- en regelgeving daarmee verbeteren.” De commissie adviseert op verzoek van andere commissies of de Kamer, maar kan soms ook op eigen initiatief een adviesrapport uitbrengen. Na een jaar wordt gekeken hoe de werking van de nieuwe commissie in de praktijk heeft uitgepakt.
Leden
De commissieleden kozen niet alleen hun voorzitter (Michiel van Nispen), maar ook een ondervoorzitter: Sandra Palmen (Nieuw Sociaal Contract). Andere leden zijn Gidi Markuszower (PVV), Julian Bushoff (GroenLinks-PvdA), Ulysse Ellian (VVD), Joost Sneller (D66), Doğukan Ergin (DENK), Gideon van Meijeren (FVD), Diederik van Dijk (SGP), Mirjam Bikker (ChristenUnie) en Marieke Koekkoek (Volt). De commissie wordt ingesteld voor de duur van deze parlementaire periode.
Lees hier meer over de commissie Grondrechten en Constitutionele toetsing.
