Welhaast verontschuldigend is de toon van het voorwoord dat Gerrit van der Burg schreef bij het Jaarbericht. “Terwijl in 2022 Oekraïne letterlijk in brand staat”, voelt de voorzitter van het College van procureurs-generaal zich er ongemakkelijk bij om het over de prestaties van het OM te hebben. Maar dit is natuurlijk een “schijntegenstelling”, schrijft hij zelf terecht. En ook in Nederland zijn er wel degelijk zorgen. Met name de moord op Peter R. de Vries vormde een schok voor de rechtsorde.
Coronacriminaliteit
Het OM had te opereren in een veranderende wereld. Maatschappelijke onrust, polarisatie en een “verhitte sfeer” zorgden voor wetsovertreding en aantasting van vrijheden en rechten van anderen.
De coronapandemie drukte een stempel op de werkzaamheden. Méér nog dan in 2020 had justitie te maken met demonstranten die bevelen negeerden. De ‘avondklokrellen’ hadden geweld, diefstal en vernieling tot gevolg. En de gezondheidscrisis leidde tot een ‘nieuw’ type discriminatie-aangifte, namelijk van burgers die zich gediscrimineerd voelden door het coronatoegangsbewijs.
Verder was er veel aandacht voor onder meer ondermijning, geweldpleging onder jongeren, criminele geldstromen, fraude, cybercrime, milieucriminaliteit, en terrorisme.
Cijfers
Maar wat zeggen de cijfers? Goed nieuws, op het eerste gezicht: de geregistreerde criminaliteit nam af van 818.300 naar 758.000 misdrijven, een daling van zeven procent. Ook dat heeft volgens het OM alles te maken met corona: mensen waren simpelweg meer thuis. Aangiften van woninginbraak, zakkenrollerij, straatroof en winkeldiefstal kwamen daardoor fors minder voor.
Online
Daarentegen tiert onlinecriminaliteit welig. Van die vorm van fraude werd iets minder aangifte gedaan ten opzichte van 2020, maar nog steeds 38% meer dan in 2019. “Dat bestendigt het beeld dat vanwege de coronamaatregelen een deel van de offlinecriminaliteit zich heeft verplaatst naar de onlinewereld”, staat in het verslag. Daarbij gaat het om bijvoorbeeld handels- en identiteitsfraude.
De zware cybercrime – hacken, DDoS- of ransomwareaanvallen – kenden een enorme vlucht. “Nadat het aantal bij de politie bekende gevallen van cybercrime in 2020 met maar liefst 132 procent was toegenomen, steeg het aantal in 2021 verder met 33 procent tot 14.900 gevallen.”
Journalisten onveilig
Een andere zorgelijke ontwikkeling is het toenemende aantal meldingen van bedreiging of geweld tegen journalisten. Het meldpunt PersVeilig, dat sinds 2019 bestaat, ontving vorig jaar 272 meldingen, tegenover 121 in 2020. 57 mondden uit in een aangifte.
Keerpunt
Niettemin gloort er hoop. Van der Burg toont zich verheugd over het extra geld dat het kabinet vrijmaakt voor de strafrechtketen. Een keerpunt, noemt hij dit. “Daarmee kan de werkdruk eindelijk wat worden aangepakt, kan een extra impuls worden gegeven aan verbetering van onze ICT.” En, niet onbelangrijk: zo kunnen meer mensen worden aangenomen en opgeleid.
