De Nationale Ombudsman gaat onderzoeken wat demonstranten in redelijkheid van burgemeesters en politie mogen verwachten als het gaat om hun recht op demonstratie. Met name de balans tussen openbare orde en veiligheid en het recht op demonstratie komt nadrukkelijk aan de orde.
Voor het onderzoek gaat de ombudsman in gesprek met burgers, burgemeesters, politie en maatschappelijke organisaties. De uitkomsten van het onderzoek worden in het eerste kwartaal van 2018 verwacht. En moeten uiteindelijk een praktische handreiking voor overheid en burgers opleveren.
Volgens ombudsman Reinier van Zutphen staat het recht om te demonstreren in de praktijk onder druk. Op basis van dit onderzoek wil hij uitgangspunten voor bestuurders formuleren bij het toepassen van de Wet Openbare Manifestaties.
Het recht om te demonsteren is verankerd in artikel 11 van het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens en artikel 9 van de Grondwet. Inbreuk daarop mag alleen onder bepaalde voorwaarden. De burgemeester mag op grond van de Wet Openbare Manifestaties of de Gemeentewet de demonstratievrijheid beperken wanneer dat noodzakelijk is vanwege de bescherming van de gezondheid, het belang van het verkeer of de bestrijding of voorkoming van wanordelijkheden. Met name dit laatste punt levert in de praktijk dilemma’s op.
De Nationale ombudsman heeft in de loop der jaren verschillende rapporten uitgebracht over het demonstratierecht: Demonstreren staat vrij! (hieruit kwam de demonstratiekaart voort); Aanhouding Zwarte Piet demonstranten en Geen winnaars, een gezamenlijk onderzoek met de gemeentelijke ombudsman Rotterdam naar de aanhouding van 326 Feyenoord Supporters.
