De structuur van tal van rechtsvormen in Nederland creëert, bedoeld of onbedoeld, prikkels die aanzetten tot winstmaximalisatie. Het gaat dan om de meest gebruikte rechtsvormen in ons land, waaronder de bv, de nv en de coöperatie.
“Dat komt doordat aandeelhouders mogen stemmen over belangrijke onderwerpen, terwijl ze zelf vooral belang hebben bij winst”, zo onderbouwen de pleitbezorgers van de steward-ownership rechtsvorm hun onlangs gelanceerde petitie. “Ondernemers hebben behoefte aan een nieuwe rechtsvorm met een juridische structuur die deze prikkels wegneemt en zo ruimte voor bestuurders en werknemers creëert om de missie van de onderneming voorop te stellen.”
De petitie werd geïnitieerd door Nena van der Horst, promovendus bij het Amsterdam Centre for Transformative Private Law. Haar proefschrift gaat over de relatie tussen de manier waarop ondernemingen met winst omgaan en hun maatschappelijke verantwoordelijkheid.
Winst dient missie
Het belangrijkste kenmerk van de nieuw te vormen rechtsvorm is dat winstmaximalisatie niet het hoofddoel is, maar een middel om een ander doel te bereiken: de missie van de onderneming. Aandeelhouders zouden binnen een steward-ownership wel stemrecht, maar geen winstrecht krijgen. Aandeelhouderschap kan bovendien niet verkocht of geërfd worden, maar wordt verkregen door het delen van de gezamenlijke missie van de onderneming. Een aandeelhouder zou binnen de nieuwe rechtsvorm een steward gaan heten.
Duitsland
Nederland is niet het enige land waar momenteel stemmen opgaan voor een nieuwe rechtsvorm zoals in de petitie wordt geopperd. In Duitsland is een vergelijkbaar voorstel opgenomen in het huidige regeerakkoord. “Nu ook op Europees niveau de eerste gedachten hierover zich beginnen te vormen, kan Nederland samen met Duitsland hierin het voortouw nemen”, aldus de Nederlandse petitie.
Voorbeelden
In Nederland zijn er al meer dan honderd ondernemingen die werken volgens het steward-ownership principe, zo stellen Van der Horst en de haren. Omdat er voor hen nog geen passende rechtsvorm is, is het realiseren van deze vorm van aandeelhouderschap en bestuur echter kostbaar, zowel financieel als in tijd.
Internationaal zien de petitie-opstellers een bedrijf als Patagonia, retailer op het gebied van sport en outdoor, als lichtend voorbeeld van een steward-ownership. Dat bedrijf heeft milieubewustzijn en een duurzame toekomst dusdanig hoog in het vaandel staan, dat het regelmatig enorme delen van zijn winst doneert aan maatschappelijke projecten en uitsluitend zakendoet met partijen die bij de idealen van Patagonia passen.
Om die manier van bedrijfsvoering eenvoudiger bereikbaar te maken voor ondernemers, moet de rechtsvorm er komen, menen de initiatiefnemers van de petitie. “Een rechtsvorm waarborgt de missie en laat aan werknemers, klanten, leveranciers, investeerders en andere belanghebbenden zien dat de onderneming echt ‘for purpose’ is – voor altijd.”
