Vorige week werden we door Donner getrakteerd op een voorproefje van wat de volgende nagel in de doodskist van het poldermodel gaat worden: het doorbreken van de koppeling tussen leeftijd en loonontwikkeling.
Een proefballonnetje waar de vakbonden pavloviaans “niet blij” op reageerden. Zelf kom ik ook uit een vrij links “nest” dus ergens voel ik ook wel wat voor het betoog over toegevoegde waarde van oudere werknemers en solidariteit tussen generaties etc. Maar die neiging had ik maar heel even. Ik heb namelijk eerlijk gezegd nooit wat begrepen van de vanzelfsprekendheid waarmee werknemers met meer dienstjaren automatisch in salaris stijgen.
Hoop niet dat ik er iemand mee schoffeer, maar hoezo moeten oudere werknemers per definitie meer verdienen? Hoera, je hebt het weer een jaar volgehouden dus krijg je er wat bij! Het lijkt me niet een boodschap waardoor je als medewerker echt gemotiveerd wordt. Loon was toch ooit de beloning voor de productiefactor arbeid? Dat veronderstelt dat die twee op de een of andere manier aan elkaar gekoppeld zijn. Waarom kan dat loon dan alleen omhoog en niet naar beneden? Of is het per definitie zo dat oudere medewerkers automatisch productiever zijn? Nee toch?
De advocatuur als voorbeeld?
Hoe zit dat bij ons juristen? In de advocatuur geldt dat de meeste cliënten graag bijgestaan willen worden door een advocaat die wat ouder is. Die declareren een hoger uurtarief, brengen meer inkomsten voor kantoor binnen en verdienen dus ook over het algemeen meer. Gaat je omzet omlaag omdat je minder uren kunt verkopen, of omdat je cliënten minder voor je uren willen betalen, dan begrijpt iedereen in de advocatuur dat dit op een gegeven moment ook iets zal betekenen voor je inkomsten. Daar zul je geen vakbond of ondernemingsraad over horen.
Het is namelijk heel eenvoudig. Je kunt als advocaat je productiviteit uitdrukken in uren die aan de man gebracht kunnen worden. Declarabele uren vertegenwoordigen een waarde en je inkomen is daaraan gerelateerd. Het maakt in feite niet uit of je werkt met een ganzenveer of supersnelle technologie. Op een gegeven moment ga je als advocaat gewoon minder declarabele uren maken.
Het wordt een stuk ingewikkelder als de waarde van je arbeid niet zo makkelijk te meten is. Dat is het geval bij de meeste juristen die niet op uurtje-factuurtje basis werken. Je productiviteit is dan minder eenvoudig meetbaar. Je behoort tot de “overhead” van een organisatie en draagt bedrijfseconomisch gezien niet structureel zichtbaar bij aan de omzet. Daarom valt het veel vakbroeders en zusters dan ook vaak niet mee om aan een leidinggevende of de Raad van Bestuur uit te leggen waarom ze meer salaris zouden moeten krijgen.
Productiviteit gaat gemeten worden
Van oudsher worden bedrijven gestuurd op productiviteit. Moderne organisaties voeren dit ook steeds meer door in de overheadfuncties. Zelfs bij overheden is productiviteit een belangrijk criterium geworden. Het was echter altijd lastig om de productiviteit van niet declarerende juristen inzichtelijk te maken. Misschien is dat ook wel de reden dat juridische afdelingen zo lang de dans ontsprongen zijn bij de rationaliseringsprocessen die bedrijven hebben doorgemaakt.
Her en der bij de wat grotere (internationale) juridische afdelingen zie je echter al de eerste tekenen van een verandering die zich in rap tempo voltrekt. Het begon jaren geleden met de komst van de computer, maar dat hadden we niet door. Inmiddels gaan steeds meer organisaties over tot het door het door velen gehate tijdschrijven. Is dit in uw bedrijf al ingevoerd? Ja? Dan zal dit vroeg of laat gevolgd worden door de inzet van steeds meer technologie die het werkproces stroomlijnt, ondersteunt en de productiviteit bevordert.
En als we eenmaal met zo’n systeem werken, dan zal vrij snel daarna iemand het willen gebruiken om te kijken wat elke individuele jurist er in stopt. Het structureel meten daarvan is dan nog maar een klein stapje en ik kan me echt niet voorstellen dat die gegevens geen rol gaan spelen bij de beoordeling van medewerkers. Het gebeurt nu al bij grote professionele juridische afdelingen.
Door de opkomst van technologie in ons werk, wordt het ook voor juristen steeds belangrijker om goed met die technologie om te kunnen gaan. ICT wordt onderdeel van onze “gereedschapskist”. Heb je daar moeite mee dan zul je in het systeem minder productie kunnen registreren dan collega’s.
De laatste decennia gaat de ontwikkeling van technologie steeds sneller en er zijn geen aanwijzingen dat dit stopt. Het is een gegeven dat oudere werknemers doorgaans iets meer moeite hebben met het adopteren van nieuwe technologie en nieuwe werkmethoden. Daarin zijn juristen niet anders. Het zou me daarom niet verbazen als oudere collega’s door de bank genomen volgens het systeem een lagere productiviteit laten zien. Als leidinggevende zul je er dan in veel gevallen niet aan ontkomen om dat gegeven te betrekken in salarisontwikkeling. Als salaris dan alleen maar omhoog kan, betekent een achterblijvende productiviteit puur zakelijk gezien dat je “afscheid moet nemen”.
Wil je als manager op die manier gedwongen worden om goede juristen eruit te schoppen? Nee toch? Daarom is het beter als het maatschappelijk wat meer aanvaard zou zijn dat loon ook kan dalen. Er zouden veel problemen, stress en arbeidsconflicten voorkomen zou kunnen worden.
Het ligt natuurlijk allemaal aan de opkomst van technologie in het juridische werk. Dat drijft de toegevoegde waarde van kennis en ervaring iets meer naar de achtergrond. Ik merk het nu al bij de projecten en opdrachten die via ons netwerk ingevuld worden. Maar ook op andere vlakken. Veel oudere zelfstandige juristen moeten er stevig aan trekken om bij te blijven. En dan heb ik het niet over vakinhoud maar over techniek.
Bijblijven of loslaten
Heb je geen strak uitgewerkt en goed onderhouden LinkedIn profiel? Dan wordt je “personal branding” al lastiger. Heb je geen Blackberry, Iphone of andere smartphone? Dan krijg je je mail niet direct onder ogen en reageer je dus langzamer op klantvragen en mogelijke opdrachten. Kun je niet zo goed met Word of Excel overweg? Da’s lastig want de laatste juridisch secretaresse is bij veel juridische afdelingen al lang vertrokken. Niet bekend met juridische databanken? Dan gaat het wel veel tijd kosten om op de hoogte te zijn van de laatste stand van jurisprudentie. Moeite met dossiermanagementsystemen? Dan zijn er nu al meerdere organisaties waar je nooit een klus zult krijgen.
ICT wordt alleen maar belangrijker. Dat brengt veel goeds, maar is soms ook wel “even slikken”.
