Vertegenwoordigers van de overheid en rechtspraktijk hebben – ondanks kritiek op onderdelen – waardering voor de Nederlandse Grondwet. Bovendien bestaat er geen zeer breed levende wens tot majeure herziening. Dit is een belangrijke uitkomst van het onderzoek naar de betekenis van de Grondwet, De Nederlandse Grondwet geëvalueerd: anker- of verdwijnpunt? Het onderzoek werd uitgevoerd door de Universiteit Leiden als voorstudie voor de onlangs ingestelde Staatscommissie Grondwet, die juist nu nadenkt over aanpassing van de Grondwet en medio 2010 daartoe voorstellen moet doen aan het kabinet.
Interviews met de min of meer professionele gebruikers van de Grondwet uit kringen van de overheidsmachten en de rechtspraktijk (openbaar bestuur, rechterlijke macht, parlement, rechtshulp en media) laten een betrekkelijk breed gedeelde tevredenheid met de Grondwet zien. Dat beeld lijkt te passen in de sobere grondwetscultuur die wij in Nederland kennen. Een groot aantal van de geïnterviewden roept wel op de Grondwet beter uit te dragen met buitenconstitutionele instrumenten, bijvoorbeeld via het onderwijs. Instrumenten als een preambule en een Grondwet in eenvoudig Nederlands krijgen weinig bijval, al bestaat er een zekere voorkeur om de Grondwet nog beknopter te maken dan die nu is. Een meerderheid van de respondenten ziet in de zware herzieningsprocedure een belangrijke bescherming tegen de waan van de dag, terwijl enkele geïnterviewden dit juist een obstakel vinden tegen bestuurlijke vernieuwingen.
Bij doorvragen geven de meeste geïnterviewden aan wel – niet steeds als dringend ervaren – wensenlijstjes voor grondwetsverbetering te hebben. Zo lijkt er een gedeelde wens te bestaan tot opname van een recht tot toegang op een onpartijdige en onafhankelijke rechter. Meer verdeeld wordt gedacht over het al dan niet uit de Grondwet schrappen van het verbod voor de rechter om wetten te toetsen aan de Grondwet. Verder waren er veel particuliere en diverse suggesties tot grondwetsverandering.
Het is maar de vraag of ook de Nederlandse burgers en samenleving zo tevreden zijn met de Grondwet. Dat zal moeten blijken in het tweede luik van het grondwetsevaluatieonderzoek dat momenteel wordt overwogen. In het vervolgonderzoek wordt gekeken naar de maatschappelijke betekenis van de Grondwet. Daarbij worden burgers en vertegenwoordigers van maatschappelijke organisaties naar hun opvattingen over de Grondwet gevraagd. Dat tweede luik zal een compleet beeld geven over wijze waarop de Nederlandse Grondwet ‘leeft’.
De volledige tekst is beschikbaar via www.staatscommissiegrondwet.nl
