Letschert is voorzitter van de in september 2019 door het ministerie van Justitie en Veiligheid ingestelde onafhankelijke Commissie Implementatie nieuw Wetboek van Strafvordering. Deze commissie heeft als taak een raming te maken van de inspanningen en kosten die nodig zijn voor de invoering van het nieuwe wetboek en moet het maatschappelijk belang ervan duidelijk maken.
Trui met duizenden mouwen
In de podcast licht Letschert toe waarom het huidige wetboek, dat dateert uit 1926 en na vele wijzigingen een “trui met duizenden mouwen” is geworden, toe is aan vernieuwing en wat die modernisering inhoudt. In de gemoderniseerde versie zal meer aandacht zijn voor de positie van slachtoffers en daders en het wetboek biedt meer mogelijkheden voor opsporingsinstanties.
Hard nodig
Die nieuwe mogelijkheden zijn hard nodig, stelt OM-topman Gerrit van der Burg in de podcast. Hij noemt als voorbeeld de nieuwe bevoegdheid om digitale zoekingen te verrichten vanaf de werkplek. Verder zal audiovisueel bewijs als zelfstandig materiaal kunnen worden gebruikt. “Straks maken geluidsopnames rechtstreeks deel uit van het dossier en hoeven niet meer te worden overgetypt. Dat geldt ook voor de verhoren van verdachten en getuigen. Die kunnen auditief worden aangeleverd en hoeven niet meer op papier.”
Bij de tijd
De Rotterdamse hoofdcommissaris Fred Westerbeke zegt blij te zijn dat het nieuwe wetboek de opsporing meer bij de tijd brengt. “Als wij bij een verdachte komen die van alles in zijn ICloud heeft staan dat voor ons belangrijk kan zijn als bewijs, dan kunnen we daar nog niet bij, gewoon omdat het Wetboek van Strafvordering dat nog niet kent. Met de nieuwe wet kunnen we wel kijken op plekken waar we dat nu nog niet mogen.”
Beweging naar voren
In de podcast wordt ook gesproken over de ‘beweging naar voren’, een belangrijk onderdeel van het nieuwe wetboek waarbij alles erop is gericht om ervoor te zorgen dat een strafzaak pasklaar op zitting komt. “Het is een heel andere manier van werken voor alle partijen”, zegt Letschert.
Voor officieren van justitie en rechter-commissarissen zal het werk in de fase voor de zitting, intensiever worden, aldus Van der Burg. “Maar we streven ernaar dat veel werk daarna niet meer hoeft te gebeuren.”
De verplaatsing ‘naar de voorkant’ heeft ook gevolgen voor de advocatuur en in het bijzonder de gefinancierde rechtsbijstand, zegt Marianne Hirsch Ballin, hoogleraar straf- en strafprocesrecht aan de Vrije Universiteit in Amsterdam en lid van de Commissie-Letschert. “Een advocaat moet eerder in het proces aan de slag kunnen gaan. Dit is in zekere zin een verschuiving maar ik verwacht ook een verzwaring, dat is in ieder geval het standpunt van de Nederlandse Orde van Advocaten.”
Kortere doorlooptijden
De verschuiving naar voren is nodig en zal uiteindelijk veel voordelen hebben, zoals verkorting van doorlooptijden, zo verwachten betrokkenen. Letschert: “Heel veel rapportages en evaluaties laten zien dat het hele traject in de strafrechtketen veel te lang duurt. Iedereen heeft daar last van. Met de beweging naar voren en de verdere digitalisering van de informatievoorzieningsprocessen is er reële kans en hoop dat de doorlooptijden verkort gaan worden.”
Beter samenwerken
Wil je de voordelen van het nieuwe wetboek benutten, dan is wel betere samenwerking in de strafrechtketen nodig, benadrukken zowel Letschert, Hirsch Ballin als Van der Burg.
Ook is het belangrijk dat partijen de tijd en ruimte krijgen om het nieuwe wetboek goed in te voeren. Letschert roept de politiek dan ook op om in de jaren van invoering terughoudend te zijn met nieuwe initiatieven.
Gigantische klus
In de podcast worden ook de kosten van invoering besproken. De Commissie-Letschert kwam begin dit jaar met een raming van 366 tot 458 miljoen euro, gespreid over de jaren 2022-2027. Grootste kostenpost is het opleiden van alle medewerkers in de strafrechtketen.
Westerbeke zegt: “We zullen alle vijftigduizend collega’s bij de politie de weg in dat nieuwe wetboek moeten wijzen. Dat betekent in de komende jaren een enorme opleidingsinspanning en ook het in kaart brengen van en ombouwen van de ICT-systemen wordt een gigantische klus.” Hiervoor zijn volgens hem “keihard” financiële middelen nodig. “Zonder voldoende financiële ondersteuning gaat dit ten koste van het werk dat we eigenlijk nu al niet aankunnen.”
Advies
Het wetsvoorstel voor het gemoderniseerde wetboek is in april aan de Raad van State voorgelegd voor advies. De inhoud ervan en het advies van de Raad van State worden openbaar bij indiening bij de Tweede Kamer. Verwacht wordt dat het nog enkele jaren duurt voordat de invoering van het wetboek een feit is.
De podcast is te beluisteren via de webbrowser van de Rijksoverheid en via de podcast apps van Google, Apple, Spotify, Stitcher en Tunin.
