Het was even uniek als vernederend wat er vrijdag 5 november 2021, rond 11.00 in de ochtend in de aula van Tilburg University gebeurde: na de verdediging van haar proefschrift werd ze niet bevorderd tot doctor. In het overleg in de promotiecommissie, dat altijd direct na de verdediging plaatsvindt, werd het proefschrift alsnog afgekeurd.
Onder de pet
Deze gebeurtenis is door Tilburg University keurig onder de pet gehouden. De juristen, een buitenpromovenda, zou promoveren op het proefschrift A consistent interpretation and application of articles 3 and 13 of the Hague Child Abduction Convention in the United States and the Netherlands: A matter of vigilance. Haar promotor was Paul Vlaardingerbroek, emeritus hoogleraar familie- en jeugdrecht. Als copromotor trad op universitair docent dr. Anna Meijknecht. Zowel Vlaardingerbroek en Meijknecht was ook begeleider van de promovenda toen zij in 2011 afstudeerde.
Brief op poten
De affaire wordt alsnog wereldkundig gemaakt als Jan Vranken, de Tilburgse emeritus hoogleraar Methodologie van het privaatrecht een brief op poten stuurt naar Univers, de digitale krant van Tilburg University. Vranken, tevens oud-voorzitter van de Commissie Wetenschappelijke Integriteit van deze universiteit, laat geen spaan heel van de decaan van de rechtenfaculteit, die tijdens de openbare verdediging – die via een livestream te volgen was – optrad als voorzitter. Ook Fred Hammerstein, oud-raadsheer in (de civiele kamer van) de Hoge Raad, protesteert tegen deze gang van zaken op de universiteit waar hij heeft gestudeerd. Hij spreekt van een ‘wanvertoning’. “Mijn alma mater heeft me als jurist buitengewoon teleurgesteld.” Op LinkedIn spreken meerdere juristen er schande van. Ze hebben het over een blunder, blamage en ‘volstrekt abject apenrotsgedrag van Geert Vervaeke’ en ‘brevet van onvermogen van de promotiecommissie’.
Ongenoegen
Kennelijk verliep de mondelinge verdediging niet goed – de livestream is niet meer te raadplegen. De decaan, hoogleraar rechtspsychologie Geert Vervaeke, heeft volgens Vranken ‘hoorbaar bij het verlaten van de aula zijn grote ongenoegen geuit over de verdediging’. Het is echter staande praktijk dat de verdediging, die soms door nervositeit nogal hakkelend is, geen enkele rol speelt in de toekenning van een doctoraat. Het manuscript wordt maanden van tevoren door de promotiecommissie beoordeeld en na goedkeuring wordt de verdediging ingepland. Dat is een ceremonie, de doctorsbul ligt dan al klaar en wordt vervolgens aan de promovendus overhandigd. In de bijna veertig jaar dat Vranken rondloopt op universiteiten heeft hij nog nooit meegemaakt dat de bul wordt geweigerd.
Geheime stemming
Volgens Vranken is Vervaeke zijn boekje te buiten gegaan. Hij mag dan wel de wetenschappelijke kwaliteit bewaken van proefschriften, maar hij is geen jurist – hij studeerde psychologie – en is niet thuis in het onderwerp van het proefschrift, vermoedt Vranken. Hij twijfelt er zelfs aan of Vervaeke überhaupt de dissertatie ‘van kaft tot kaft’ heeft gelezen. In het overleg na de verdediging heeft hij geen stemrecht, zelfs geen adviserende stem over de toekenning van het doctoraat. Wel heeft hij, aldus Vranken, een geheime stemming onder de leden van de promotiecommissie gehouden. Het eindresultaat – en alleen dat – kregen de promotor en copromotor te horen: twee tegen, één voor. Wie wat precies vond bleef onbekend, er kon geen discussie plaatsvinden, de promotor kon het niet opnemen voor zijn promovenda. De geraadpleegde rector magnificus gaf zijn zegen aan de weigering het doctoraat toe te kennen, maar eiste wel dat de promovenda een tweede mogelijkheid moest krijgen haar proefschrift te verdedigen.
‘Geen verdere uitspraken’
Voor Vranken is die toezegging te mager: decaan Vervaeke moet zijn fouten erkennen en de universiteit moet alsnog ‘zo spoedig mogelijk’ de juriste promoveren tot doctor. Nu ‘zet hij zichzelf en de universiteit lelijk te kijk’. De promovenda en de decaan zijn verzocht een toelichting te geven, maar hebben hierop niet gereageerd. Een woordvoerder van de universiteit laat het bij deze reactie: “De universiteit zet zich – na deze voor alle betrokkenen zeer vervelende situatie – met uiterste zorg en in goed overleg met alle betrokkenen in voor de promovendus en de succesvolle afronding van de promotie. In het belang van de promovendus doen we verder geen uitspraken.”
Tilburg University heeft een verklaring over deze kwestie online gezet, waarop Fred Hammerstein opnieuw heeft gereageerd: “De promotiecommissie en de decaan hebben uitzonderlijk dom gehandeld.”
