Dinsdag 16 november viert Fryslân het zeventigjarig jubileum van Kneppelfreed (‘Knuppelvrijdag’), ofwel de Slag op het Zaailand. De rellen van 1951 ontstonden nadat een Friese veearts zijn verdediging (tegen een verkeersovertreding) voor de kantonrechter niet in het Fries mocht doen. Die dag werd het fundament gelegd voor verankering van het Fries in het recht.
It rjocht
In de rechtbank Noord-Nederland is op bordjes te lezen: Jo hawwe it rjocht om op ‘e sitting Frysk te praten – u heeft het recht om op de zitting Fries te praten. Bij goede rechtspraak hoort, aldus rechtbankpresident Fred van der Winkel, dat iedereen zijn of haar verhaal kan doen in de eigen taal. Friezen moeten in hun moedertaal bij de rechtbank terecht kunnen. “Dat bevordert de kwaliteit en toegankelijkheid van de rechtspraak in Fryslân.”
Tolk
Bij de Rechtbank Noord-Nederland (en ook bij het Gerechtshof Arnhem-Leeuwarden) kunnen verdachten, partijen, getuigen of belanghebbenden op zitting Fries spreken, mits zij inwoner van Fryslân zijn. Dat is vastgelegd in de wet. De rechters en griffiers moeten het Fries passief beheersen of bereid zijn het passief Fries te leren. Er werkt ook een aanzienlijk aantal rechters en griffiers bij de rechtbank met een actieve beheersing van de Friese taal. Het Fries is daarom, aldus Van der Winkel, in de huidige praktijk van de rechtspleging geen probleem. Zo nodig kan beroep gedaan worden op een tolk, wat gebeurt als andere partijen op een rechtszitting het Fries niet verstaan – zoals bij een strafzitting waar een getuige Fries spreekt maar een verdachte dit niet verstaat. Op dagvaardingen in strafzaken en oproepingen of uitnodigingen in andere zaken wordt aangegeven dat Fries spreken mogelijk is. Als mensen acht dagen van te voren laten weten dat zij Fries willen spreken, dan wordt dat geregeld. Er wordt door de rechtbank in Leeuwarden ongeveer twee keer per jaar een Friese tolk ingezet.
Documentaire
Om stil te staan bij Kneppelfreed zenden Omrop Fryslân en NPO2 een documentaire uit waarin onder andere Fred van der Winkel aan het woord komt. De Fryslândok: ‘U heeft het recht om Fries te spreken’ wordt zaterdag 13 november uitzonden op NPO2 (15.30 uur) en zondag 14 november op Omrop Fryslân (17.00 uur).
