De vierde kamer van de Hoge Raad, onder voorzitterschap van Hoge Raad-president Dineke de Groot, oordeelt dat raadsheer Charlotte van Rijnberk het vertrouwen in het gezag en de onpartijdigheid van de rechterlijke macht heeft ondermijnd.
Grote maatschappelijke impact
Het onder pseudoniem van de broer van de raadsheer geschreven boek verschijnt in oktober 2021. In het arrest wordt het boek niet met naam genoemd, maar wordt gemeld dat het gaat over een “strafzaak met grote maatschappelijke impact en veel publiciteit”. Wel wordt tekst van de achterflap geciteerd, en die leidt naar het boek MH17 Een valse vlag terreuraanslag, geschreven door Lodewijk van Maaseik. Volgens de auteur heeft niet Rusland, maar Oekraïne de MH17 neergeschoten.
De zaak rond de vliegramp werd behandeld door de rechtbank Den Haag, een eventueel hoger beroep zou terechtkomen bij het Haagse hof, waarvan de raadsheer deel uitmaakt als lid van de afdeling strafrecht.
Tunnelvisie
Op de achterkant van het boek staat onder meer dat in de rechtszaak de verkeerde personen terechtstaan, dat een in de rechtszaak gebruikt onderzoek een door tunnelvisie of corruptie tot stand gekomen cover-up is, dat de officieren van justitie hierdoor hun tunnelvisie bevestigd zagen en ten hele zijn gedwaald, en dat het doel van het boek is dat de rechtszaak wordt voortgezet met andere officieren van justitie en tegen andere verdachten.
Leeswijzer
Kort na verschijning van het boek vergezelt de raadsheer haar broer als die exemplaren afgeeft bij de Tweede Kamer en de balie van het Haagse Paleis van Justitie. De bij de balie afgegeven exemplaren zijn bedoeld voor de rechters en de officieren van justitie die met de behandeling van de rechtszaak zijn belast.
In het jaar daarna probeert Van Rijnberk verschillende malen het boek onder de aandacht te brengen van bij de zaak betrokken officieren van justitie, rechters en advocaten. Dat doet ze onder meer door anoniem een leeswijzer bij het boek te verspreiden.
Showproces
In oktober 2022 stuurt de raadsheer anoniem een exemplaar van het boek en de leeswijzer naar de bij de rechtszaak betrokken advocaat-generaal. Daarbij zit een brief waarin staat dat de auteur van het boek de waarheid heeft onthuld, dat al zijn kritiek op het in de rechtszaak gebruikte onderzoek terecht is en dat ten aanzien van bepaalde gegevens sprake is van manipulatie en een leugen.
In november 2022 doet de Haagse rechtbank uitspraak in de zaak MH17; twee weken later wordt bekend dat het Openbaar Ministerie niet in hoger beroep gaat. Als Van Rijnberk in februari 2023 de betrokken advocaat-generaal spreekt, noemt zij de zaak tegenover haar een “groot showproces” en onthult ze dat het zij was die haar eerder het door haar broer geschreven boek heeft toegestuurd.
Beïnvloeding
Het leidt tot een zaak bij de vierde kamer van de Hoge Raad, die klachten tegen rechterlijke ambtenaren die voor het leven zijn benoemd behandelt. De kamer kan disciplinaire maatregelen opleggen die variëren van een schriftelijke berisping tot ontslag.
De Hoge Raad overweegt dat het een rechter vrijstaat buiten de rechtszaal zijn mening te uiten over maatschappelijke kwesties, maar dat die vrijheid niet onbeperkt is. In dit geval hadden de gedragingen van Van Rijnberk “onmiskenbaar de bedoeling om de overtuiging van de bij de rechtszaak betrokken rechterlijke ambtenaren en de loop van de rechtszaak te beïnvloeden”. En dat gaat te ver. Hierdoor heeft de raadsheer het gezag en de onpartijdigheid van de rechterlijke macht ondermijnd, en ernstig nadeel toegebracht aan de goede gang van zaken bij de rechtspraak en het in de rechtspraak te stellen vertrouwen.
Lichtste variant
Een disciplinaire maatregel is dus gerechtvaardigd. In dit geval kiest de Hoge Raad voor de lichtste variant, de schriftelijke berisping. Dat heeft ermee te maken dat de raadsheer “inzicht heeft getoond in de onaanvaardbaarheid van het handelen”. Bovendien heeft ze ermee ingestemd niet meer bij de afdeling strafrecht van het hof te werken en is haar in de 26 jaar dat ze raadsheer is nooit eerder een disciplinaire maatregel opgelegd.
Een woordvoerder van het Haags gerechtshof heeft tegen het FD bevestigd dat “de betrokken raadsheer nog werkzaam is bij het gerechtshof, maar wel in een ander rechtsgebied dan de afdeling strafrecht waar zij eerder werkte”.
Dit stuk is aangepast nadat is gebleken dat de betrokken raadsheer Charlotte van Rijnberk is.
