‘Rechter kan bijdragen aan herstel vertrouwen in overheid en rechtsstaat’

Een burger die zich baseert op onjuiste informatie uit overheidsbronnen, wordt dikwijls toch in het ongelijk gesteld. Voor ‘schending van juridisch gerechtvaardigd vertrouwen’, zoals Nikky van Triet dit fenomeen noemt in haar proefschrift, moet meer aandacht komen in zowel het bestuurs- als het burgerlijk recht.

Delen:

Depositphotos_2382247_S
beeld: Depositphotos

Het tanend vertrouwen van de burger in de overheid is een thema dat breed speelt, zoals blootgelegd in dossiers als de toeslagenaffaire, de stikstofcrisis en de Groningse gaswinning. De uitslagen van de recente provinciale statenverkiezingen en de afstraffing van de gevestigde macht daarin, kunnen hiervan niet los worden gezien. Maar ook individuele zaken kunnen het vertrouwen van burgers een in de rechtsstaat ondermijnen.

Dat stelt Nikky van Triet, cassatieadvocaat bij Barentskrans in Den Haag, die op 22 aan de Radboud Universiteit Nijmegen promoveert op haar dissertatie Afspraken en aanspraken. Overheidsverplichtingen voor een schending van gerechtvaardigd vertrouwen, op het grensvlak van het bestuursrecht en het civiele recht.

Juridisch gerechtvaardigd vertrouwen

Van Triet geeft het voorbeeld van iemand die op zoek is naar informatie over bouwen op het eigen perceel en de daartoe vereiste vergunning. “De burger leest op de website van de overheid wat daar voor nodig is, krijgt misschien van een gemeenteambtenaar een toezegging dat het allemaal te regelen valt, en zo ontstaan er bepaalde verwachtingen.” Wanneer de aanvraag toch wordt afgewezen, worden die verwachtingen geschonden.

Voor de vraag of zo’n schending rechtsgevolgen krijgt, is van belang of er sprake is van juridisch gerechtvaardigd vertrouwen. Te vaak wordt die vraag ontkennend beantwoord, betoogt Van Triet. De rechter zou, wanneer een burger op basis van overheidsbronnen ervan uit mag gaan dat iets juridisch klopt, in diens voordeel moeten beslissen. “Maar de kloof tussen wat voor burgers gerechtvaardigd vertrouwen is, en wat dat voor de rechter is, is groot.”

Verantwoordelijkheid nemen

In haar proefschrift doet de advocaat annex wetenschapper aanbevelingen om het vertrouwen te herstellen door meer rechtsbescherming in concrete zaken. Bijvoorbeeld dat de overheid de verantwoordelijkheid moet nemen voor incorrecte informatie (zoals op gemeentelijke websites) en de schade die uit fouten voortvloeit. Dergelijke informatie wordt nu niet als bindende belofte gezien in het recht.

Een andere invalshoek in het proefschrift is het verschil in benadering door enerzijds de civiele, en anderzijds de bestuursrechter. Het kan voorkomen dat, in een zaak waarin de feitelijke achtergrond hetzelfde is, de een beslist ten gunste van de burger en de ander van de overheid. Dat is aan een jurist best uit te leggen, weet Van Triet. “Maar voor de gemiddelde burger is dit verschil moeilijk te doorgronden. Door naar rechtseenheid te streven, waarbij vergelijkbare zaken op een vergelijkbare manier beoordeeld worden, ontstaat consistentie die voor burgers beter te begrijpen is en die uiteindelijk tot meer rechtsbescherming bij geschonden vertrouwen kan leiden.”

Spraakverwarring

Juristen en ambtenaren lijken soms een andere taal te spreken dan burgers, en dat zorgt voor misverstanden. Volgens Van Triet moet het burgerperspectief daarom niet worden vergeten. Zowel aan de voorkant – door te zorgen dat overheidsuitlatingen juist zijn – als in een eventuele rechtszaak, door de aanpak van de bestuurs- en civiele rechter meer naar elkaar toe te laten schuiven.

Delen:

Het belangrijkste nieuws wekelijks in uw inbox?

Abonneer u op de Mr. nieuwsbrief: elke dinsdag rond de lunch een update van het nieuws van de afgelopen week, de laatste loopbaanwijzigingen en de recentste vacatures. Meld u direct aan en ontvang elke dinsdag de Mr. nieuwsbrief.

Meest gelezen berichten

Van onze kennispartners

Juridische vacatures

Scroll naar boven