De Rechtspraak is wel degelijk hard aan het werk, betogen de topmagistraten Henk Naves en Robine de Lange-Tegelaar. Ze reageren daarmee op de kritiek dat de Rechtspraak zonder veel discussie is stilgelegd na de uitbraak van het coronavirus.
De Rechtspraak moet bescherming bieden aan iedereen in Nederland, ook en juist in tijden van crisis. De beslissing om voorlopig geen fysieke zittingen te houden is ingegeven door de verantwoordelijkheid die de Rechtspraak draagt voor de gezondheid van iedereen die in een gerechtsgebouw komt: partijen, verdachten, advocaten, andere betrokkenen en publiek. Intussen wordt hard doorgewerkt om de maatschappelijke opdracht te vervullen. Dat schrijven Raad voor de rechtspraak-voorzitter Henk Naves en Robine de Lange-Tegelaar, voorzitter van de Presidentenvergadering, in een reactie op de blog ‘Overpeinzingen bij een crisis’ van Fred Hammerstein op het platform verderdenken.nl van Centrum voor Postacademisch Juridisch Onderwijs (CPO).
Daarin verbaasde de voormalig raadsheer in de Hoge Raad zich erover dat zo’n vitale sector als de Rechtspraak als gevolg van de uitbraak van het coronavirus zonder veel discussie is stilgelegd. Hij doelde daarbij op de beslissing van de Rechtspraak om de gerechtsgebouwen te sluiten voor het publiek en vanaf 17 maart tot 7 april alleen de meest urgente zaken te behandelen. Hammerstein mist een uitleg van de Rechtspraak en zou graag weten waarom de Rechtspraak niet behoort tot de onmisbare onderdelen van de maatschappij. Door de stillegging geven rechters volgens hem een signaal dat slecht is voor het vertrouwen in de Rechtspraak.
Hard doorgewerkt
De gerechtsgebouwen zijn gesloten, althans voor het publiek, maar de Rechtspraak zelf is niet dicht, zeggen Naves en De Lange in hun reactie. De rechters en juridisch medewerkers werken vanuit huis en de medewerkers van de administratie en ondersteunende diensten werken in ploegendienst, op veilige afstand van elkaar. Op deze manier heeft de Rechtspraak de afgelopen weken hard doorgewerkt om haar maatschappelijke opdracht te vervullen, aldus Naves en De Lange. Ze wijzen erop dat urgente zaken via tele(fonisch) horen of schriftelijk zijn behandeld, en dat daarnaast in de drie afgelopen weken in tachtig procent van het normale aantal zaken uitspraak is gedaan. In het strafrecht hebben met behulp van telehoren raadkamerzittingen en supersnelrechtzittingen plaatsgevonden. In familie- en jeugdzaken, kort gedingen, faillissementen en in bewindzaken zijn partijen telefonisch gehoord.
Vergaande consequenties
“De beslissing om voorlopig geen fysieke zittingen te houden is ingegeven door de verantwoordelijkheid die we dragen voor de gezondheid van iedereen die in een gerechtsgebouw komt: partijen, verdachten, advocaten, andere betrokkenen en publiek”, aldus Naves en De Lange. “Anders dan bij een supermarkt, of een bouwmarkt, hebben partijen die worden opgeroepen of gedagvaard om bij de rechter te komen geen vrije keus. Niet komen kan vergaande consequenties hebben. En anders dan bij ziekenhuizen, de politie of de brandweer heeft de Rechtspraak wel – met kunst- en vliegwerk – de mogelijkheid om een groot deel van haar werk te doen zonder fysiek contact.”
Uitbreiding
Inmiddels zijn de mogelijkheden om met beeld en geluid op afstand te communiceren uitgebreid, waardoor ook andere zaken dan de meest urgente weer kunnen worden behandeld. Sinds 3 april is op rechtspraak.nl te lezen welke zaken dat zijn. Deze maatregelen gelden tot en met 28 april.
Dit alles laat volgens Naves en De Lange onverlet dat het niet kunnen houden van fysieke zittingen problematisch is. Vooral in het strafrecht en het familie- en jeugdrecht wringt het volgens hen. “Sommige zittingzalen zijn inderdaad groot genoeg, maar dat geldt niet voor de wachtruimten, de toegangscontroles en de vele kleine zalen en enquêtekamers. En al helemaal niet voor het vervoer van gedetineerden van de P.I. naar de zitting en het verblijf in het cellencomplex. Daar komt noodzakelijkerwijs immers veel fysiek contact bij kijken.”
Wijs beleid
Naast Naves en De Lange reageerden vanuit de Rechtspraak ook anderen op Hammersteins overpeinzingen, onder wie Hammersteins oud-collega Nico Jörg. Die vindt het juist van wijs beleid getuigen dat voorlopig is afgezien van mondelinge behandelingen, vanwege “ongewenste inbreuken op het aanwezigheidsrecht en de onvermijdelijk ongelijke behandeling van verdachten”.
Verschillende advocaten zijn het daarentegen volledig eens met Hammerstein. “Rechtspraak is geen luxe die voor onbepaalde tijd plots kan worden gestopt”, zo schrijft bijvoorbeeld advocaat Job Molkenboer (Molkenboer & Van der Kolk Advocaten). “Vóór corona was het wenselijk dat er fysieke zittingen waren. Dat is nog steeds het geval. Zittingen moeten zoveel mogelijk regulier doorgaan. Alleen als het niet anders kan moet men zoeken naar alternatieven. Dat werkt soms goed, maar zeker niet altijd. [..] Rechtspraak moet zeker in tijden van crisis haar uiterste best doen en niet als eerste het bijltje erbij neergooien. Bij velen bestaat de indruk dat dit laatste is gebeurd, hetgeen door velen ook wordt betreurd.”
