Het online echtscheidingsplatform Rechtwijzer Uit Elkaar ontwikkelt zich tot een Nederlands exportproduct. “Uit tientallen landen is er interesse,” zegt research-directeur Maurits Barendrecht van Hill Innovating Justice. Deze stichting heeft het model ontwikkeld samen met de Raad voor Rechtsbijstand en Modria, een bedrijf voor online geschillenbeslechting. Engeland is bij wijze van proef van start gegaan met een eigen versie van het echtscheidingsmodel, die positief uitpakt bij de Britten. Ook in Canada is ook al een versie online.
Via de overheidssite Rechtwijzer.nl kunnen echtparen afspraken maken over alle punten die geregeld moeten worden. Ze worden stap voor stap geïnformeerd en samen door het ingewikkelde proces geleid. Een neutrale advocaat-beoordelaar toetst of de afspraken eerlijk en werkbaar zijn. Ook mediation of een beslissing zijn mogelijk. Uiteindelijk dient de advocaat het scheidingsplan in bij de rechtbank. Zo’n online scheiding kost tussen de 400 en 1200 euro. Wekelijks melden zich ongeveer twintig stellen.
In een artikel in The Economist werd onlangs uitgelegd waarom ‘the pioneering Dutch Rechtwijzer system’ aanslaat aan de overzijde van Het Kanaal. De problemen waarmee het Engelse justitiële systeem kampt zijn namelijk te vergelijken met die van Nederland: de procedures zijn traag, ontoegankelijk, niet probleemoplossend en duur. Maurits Barendrecht zegt dat de drempel voor laagbetaalden hoog is in Engeland. “In de Engelse scheidingsmarkt is de 10.000 pond-praktijk ontstaan. Voor mensen die het echt kunnen betalen, worden goede arrangementen gemaakt: allebei een eigen advocaat, een convenant van 25 pagina’s, goede bezoekregelingen. En als ze er niet uitkomen, komt er een mediator bij. Als het dan nog niet lukt, wordt de rechtbank er bij gehaald. Dat is een voorziening die alleen is weggelegd voor de gefortuneerden.” De partners achter Rechtwijzer willen die kwaliteit binnen het bereik van iedereen brengen.
Mensen met de smalle beurs maken nu vaak helemaal geen afspraken bij echtscheiding en blijken dan later papieren te missen, zegt Barendrecht. “Er zijn ook advocaten die mensen formulieren laten invullen voor uncontested divorces. Hoeveel hulp mensen dan krijgen, verschilt per advocaat. Er zijn een hoop integere advocaten die dat voor een laag bedrag doen, maar er zijn ook cliënten die tussen de wal en het schip vallen.”
In Engeland is de pilot met Rechtwijzer uitgevoerd door Relate, een organisatie die is gespecialiseerd in gezinstherapie en mediation. Maurits Barendrecht zegt dat de eerste uitkomsten positief zijn. “De klanttevredenheid is zelfs nog iets hoger dan in Nederland. Er wordt nu gekeken hoe Rechtwijzer het best kan worden geïntroduceerd in de markt.”
Volgens Barendrecht is Rechtwijzer Uit Elkaar ook geschikt voor andere rechtstelsels. “Rechtwijzer is ontworpen voor de problemen waarvoor mensen oplossingen zoeken in echtscheidingsconvenanten. Die problemen zijn overal ongeveer hetzelfde: naar welke school gaat je kind?, hoe bereken je alimentatie?, etc. De regels voor die buitenlandse variabelen kun je vrij makkelijk in het systeem pluggen.”
Voor de aanpassing aan het Engelse rechtstelsel is Rechtwijzer eerst naar het Engels vertaald, en vervolgens hebben Engels experts ernaar gekeken. “Die hebben 95 procent overgenomen. En die 5 procent waren vooral dingen die ook voor Nederland een verbetering waren.”
Uniek dat een Nederlandse juridische tool wordt geëxporteerd naar buitenland? “Misschien,” antwoordt Maurits Barendrecht. “Er wordt in het buitenland al langer met bewondering gekeken naar Nederland, als een land dat de rechtsbijstand goed voor elkaar heeft. Ook naar het Juridisch Loket kijkt men met interesse. Wat wel nieuw is, dat we hebben nagedacht over een businessmodel voor een technologie die in Nederland ontwikkeld wordt, en die de potentie heeft om de Nederlandse juridische economie geld op te leveren.”
Dat neemt niet weg dat de Vereniging van Familierechtadvocaten en Scheidingsbemiddelaars (vFAS) kritiek heeft op online scheidingsplatforms. In de Volkskrant van 27 februari zei voorzitter Dianne Kroezen het onverantwoord te vinden dat echtparen online hun scheiding regelen. Ze stelt dat haar leden handenvol werk hebben aan het repareren van online scheidingen. Volgens Barendrecht kan die kritiek niet op Rechtwijzer slaan. “Wij hebben van haar of van anderen geen voorbeelden gehoord van Rechtwijzer-uitkomsten die niet werkten. En overigens zien juridische dienstverleners altijd dingen die van elkaar niet goed gaan, ze krijgen niet de tevreden mensen van de anderen aan hun tafel. Er zitten vast ook mensen in Rechtwijzer die eerst bij een vFAS advocaat zijn geweest en ‘toch maar niet’ hebben gedacht.”
Barendrecht denkt dat de kritiek sowieso zal verstommen. “Ook echtscheidingsadvocaten zien dat dit de toekomst is. Er zijn advocaten die mee willen, er werken al advocaten op het platform. Maar er zijn ook advocaten die vragen hebben: kan het niet beter, onder meer door meer menselijke interventies? De kritiek uit de advocatuur helpt ons enorm om de kwaliteit te verbeteren. De bedoeling van Rechtwijzer is om de mensen tot een zo goed mogelijk resultaat te laten komen.”
