In Nederland worden jongvolwassenen op een bijzondere manier in het strafrecht bejegend. Elders is dat vaak net wat anders. Een onderzoek van het WODC over deze verschillen en overeenkomsten met andere Europese landen kunnen aanknopingspunten bieden voor beleid.
In Nederland kunnen jongvolwassenen (18-23 jaar) worden berecht volgens het jeugdstrafrecht. Uit een internationaal vergelijkend onderzoek van het WODC blijkt dat zo’n aparte bejegening van jongvolwassenen in het strafrecht niet uniek is. In meerdere landen komen jongvolwassenen hiervoor in aanmerking. Verschillen zitten in een aparte plaatsing, strafvermindering of een aparte sancties uit het jeugdstrafrecht, maar ook zijn er procedurele verschillen, zoals aangepaste procedures in het strafproces.
Vergelijking
Het WODC-onderzoek vergelijkt informatie van 46 van de vijftig landen van de Raad voor Europa. Hieruit blijkt dat in de meeste landen sprake is van een vorm van aparte bejegening van jongvolwassenen in het strafrecht. Wel verschilt de leeftijdsgroep – deze varieert tussen 16 en 25 jaar. In sommige landen komen alle jongvolwassenen in aanmerking voor een aparte bejegening, in andere landen gelden specifieke juridische condities zoals de ontwikkeling van een jongvolwassene, de persoon van de dader of de omstandigheid van het feit.
Beleid
In Nederland is het uitgangspunt dat jongvolwassen verdachten te maken krijgen met het ‘volwassenenstrafrecht, tenzij’, maar onder specifieke condities kunnen ze volgens het jeugdstrafrecht worden gesanctioneerd. De in het onderzoek gevonden verschillen en overeenkomsten met andere Europese landen kunnen aanknopingspunten bieden voor beleid, aldus de onderzoekers.
“Zo kan worden gekeken naar het Duitse systeem waar jongvolwassenen vaker met een jeugdsanctie worden berecht. En zou bijvoorbeeld het Nederlandse ‘nee, tenzij’-principe kunnen worden veranderd in een ‘ja, tenzij’. In Oostenrijk geldt de aparte bejegening van alle jongvolwassenen van 18 tot 21 jaar ten tijde van het misdrijf, waarbij zij procedureel vallen onder het jeugdstrafrecht, maar qua sanctionering in het volwassenstrafrecht worden berecht, met lagere maximumstraffen. Ook kan worden gekeken naar Zweden waar strafvermindering voor jongvolwassenen mogelijk is. Daarnaast zouden gevangenisstraffen bij de doelgroep jongvolwassenen zoveel mogelijk kunnen worden beperkt door het aanbieden van alternatieven zoals educatieve of gedragsinterventies, zoals in Portugal gebeurt.”
Ontwikkelingsperspectief
Nederland en Duitsland beargumenteren de aparte bejegening van jongvolwassenen vanuit een ontwikkelingsperspectief, waarbij (sommige) jongvolwassen verdachten/daders van een misdrijf nog niet als volledig ontwikkeld worden beschouwd. In Zweden kijkt men vooral naar de toerekeningsvatbaarheid: jongvolwassenen kunnen niet in dezelfde mate verantwoordelijk worden gehouden voor de gepleegde misdrijven. Portugal kijkt met name naar de sociale ontwikkeling van jongvolwassenen en het belang van werk en opleiding voor hen. In Oostenrijk bestaat een aparte bejegening vanuit het idee dat criminaliteit onder jongvolwassenen tijdelijk kan toenemen door de leeftijdsspecifieke problemen die horen bij de transitie naar volwassenheid.
Het onderzoek kan hier worden gedownload.
