Van oorsprong zijn de bewoners in het appartementencomplex gewend dat de tuin vooral een plek van rust is waar je op het groen kunt uitkijken. De nieuwkomers zien het als een soort park waar de kinderen buiten kunnen spelen. Als er wordt gevoetbald, rolt er wel eens een bal in de mooie struiken en heesters die daarvan schade ondervinden. Tot grote ergernis van mevrouw De Bruin: zij houdt de laatste tijd steeds vaker de wacht en spreekt de kinderen erop aan dat ze niet mogen voetballen. Daarop gaan de ouders weer naar mevrouw De Bruin om verhaal te halen en dat is al heel wat keren geëscaleerd. Een mooie casus om als buurtbemiddelaar systemisch naar te kijken.
Verkenning van posities – oudere bewoners
Voor mevrouw De Bruin en haar man is tuinieren een grote liefhebberij. Sinds heel wat jaren hebben zij de taak op zich genomen om de tuin te onderhouden. Het doet haar dan ook pijn om te zien dat de kinderen daarin ravotten zonder respect voor hun harde werk om het mooi te houden. Toen hun kinderen jong waren, hebben die daar ook niet mogen voetballen. Het voelt dus echt niet fair dat die nieuwe gezinnen de tuin opeens anders gaan gebruiken dan eerder gewoon was. Bovendien is er een aantal eigenaren in het complex dat hun appartement verhuurt. Die huurders snappen misschien niet hoe het zit. Over het algemeen wonen ze er ook maar kort en nemen, naar mevrouw De Bruins smaak, te veel ruimte in waar het gaat om het gebruik van de tuin.
Verkenning van posities – nieuwkomers
De nieuwkomers zijn echter niet alleen maar huurders, er zitten ook eigenaren bij. En voor de huurders geldt bovendien dat de eigenaar heeft gemeld dat de tuin voor gemeenschappelijk gebruik is: ze hebben dan ook begrepen dat voetballen geen probleem was. Ze snappen best dat de tuin mooi moet blijven, maar een beetje voetballen zal heus de tuin niet zodanig beschadigen dat die er minder fraai van zou worden. Het feit dat mevrouw De Bruin toezicht houdt en de kinderen de les leest, maakt de kleintjes bang en de groteren gaan steeds vaker expres kattenkwaad uithalen. Omdat mevrouw De Bruin niet voor rede vatbaar lijkt, laten de ouders de kinderen ook maar vooral hun gang gaan. Maar gezelliger is het er niet op geworden.
Systemen ontrafelen
Ten eerste kun je natuurlijk kijken naar het huishoudelijk reglement en wat daarin is afgesproken. Toch zal dat de onderliggende oorzaak van het conflict niet oplossen. Als mediator kun je beginnen om te onderzoeken welke systemen er in deze casus een rol spelen, wie tot welke systemen behoort en welke (on)geschreven regels daar gelden. Een systeem is een niet altijd zichtbare, maar wel aanwezige en voelbare laag van onderlinge verhoudingen en interacties. Er is allereerst het systeem van het appartementencomplex, daarbinnen het systeem van de Vereniging van Eigenaren (VvE), dat van de huurders met de verhuurders, en ook ieder gezin is een systeem. Uit de verhalen van beide kanten kun je al destilleren dat de spelers niet allemaal bij alle systemen horen. Wat deze exercitie inzichtelijk maakt is dat er binnen elk systeem andere regels en belangen gelden, die hier klaarblijkelijk met elkaar botsen.
Langs de systemische principes lopen
Als er gedoe is in een systeem is het zinvol om langs de systemische principes te lopen om te zien hoe het daarmee staat. Er zijn 4 principes die een systeem gezond en krachtig maken, te weten 1) ordening van posities, 2) balans tussen geven en nemen, 3) erbij horen – niet uitgesloten worden, en 4) bestemming en eindigheid. De ordening van posities bepaalt hoe ieder in een systeem zich tot elkaar verhoudt. Als er gedoe is, kan het zijn dat er onduidelijkheid is over de ordening of dat er met elkaar strijdende ordeningscriteria zijn. In deze casus valt op dat er op basis van anciënniteit kan worden opgemerkt dat de oudere bewoners eerder en langer in het complex wonen dan de nieuwkomers. Daarnaast is niet iedereen eigenaar, en zit dus niet iedereen in de VvE. Al zegt het nog niets over de vraag of er niets zou mogen veranderen, is het belangrijk te erkennen dat de oudere bewoners er eerder waren, en dat de eigenaren degenen zijn die mede (kunnen) bepalen wat de regels van de VvE zijn.
Erkennen van onderliggende gevoelens
Kijkend naar de balans van geven en nemen, kun je stellen dat mevrouw en meneer De Bruin qua onderhoud van de tuin meer geven en hebben gegeven dan de nieuwe gezinnen. Daarbij hebben zij ook minder genomen van de mogelijkheid te spelen in de tuin door hun eigen kinderen daar niet te hebben laten voetballen. Dat kan scheef voelen en de bereidheid om daarin een andere kant op te bewegen in de weg staan. Wat wordt er uitgesloten? Mogelijk de stem van de huurders, al kunnen zij via de eigenaar wel invloed hebben in de VvE; en het feit dat de samenstelling en de behoeften van de bewoners is veranderd nu er meer kinderen zijn komen wonen. De vraag of het vanaf nu ook anders mag, betreft het principe van bestemming en eindigheid: wat mag er niet veranderen? Alle systemische principes worden geraakt in dit geval. Sleutelwoord is wel het erkennen van de ervaren disbalans en van de onderliggende gevoelens aan beide kanten. Die geven ook de behoeften en verlangens aan om het anders te willen. De erkenning over en weer op deze punten en de wens om het met elkaar goed te hebben, geeft lucht om te verkennen hoe ze hier gezamenlijk uit kunnen komen.
Hulpbronnen toevoegen en nieuwe context creëren
Om de ervaren disbalans voor de zorg van de tuin te herstellen, kun je onderzoeken of en zo ja welke hulpbronnen zouden kunnen worden toegevoegd. Het idee kan worden geopperd om een externe tuinman aan te trekken die het tuinonderhoud doet. Het extra geld is het de meesten waarschijnlijk wel waard en mevrouw en meneer De Bruin hoeven dan bijvoorbeeld niet mee te betalen vanwege hun eerdere bijdrage aan de tuin. Bovendien vinden zij het ook leuk om af en toe nog wat in de tuin te werken voor hun plezier. Daarnaast kan worden gekeken of er met ander materiaal in de tuin kan worden gespeeld waarmee minder snel schade aan de planten wordt verricht. En een creatief idee kan zijn dat er een hoek van de tuin beschikbaar komt waar de kinderen hun eigen plantjes kunnen laten groeien. Zo wordt de zorg voor het mooi houden van de tuin gezamenlijk gedeeld en kan ieder er op eigen wijze van blijven genieten.
Wil jij meer weten over hoe je de systemische aanpak kunt gaan toepassen in je mediationpraktijk? Lees dan het boek ‘Dynamieken ontrafeld aan de mediationtafel’.
