Voor de een zijn het onleesbare krabbels op oud papier, voor de ander een ‘goudmijn’, zoals voor Hylkje de Jong (1971), sinds 2020 hoogleraar rechtsgeschiedenis aan de Vrije Universiteit van Amsterdam. Naar deze achttiende-eeuwse civiele processtukken, in moeilijk te ontcijferen handschriften, is nooit systematisch onderzoek gedaan. De Jong bekleedde ook een wisselleerstoel aan Vrije universiteit Brussel: een maand lang gaf ze lezingen en dook in de archieven. Ze ontleedde argumenten die advocaten toen gebruikten en zocht uit of procespartijen en rechters zich beriepen op inheems recht of op het Romeins recht, dat in die tijd zo invloedrijk was.
Zelflerende software
Sinds ruim een jaar is De Jong bezig met het handmatig transcriberen van processtukken, en dat ‘duurt een eeuwigheid’. Dit zogenoemde HUF-project begon bij het Hof van Friesland. Samen met historisch centrum Tresoar in Leeuwarden liet De Jong 48 meter civiele procesdossiers uit de periode 1716-1730 inscannen. Het softwareprogramma Transkribus moest de teksten daarna digitaliseren, “en dat gaat niet vanzelf”. Grote hoeveelheden teksten voert zij met vrijwilligers eerst handmatig in om zo de zelflerende software op weg te helpen. Dit moet rond de zomer klaar zijn. Daarna zijn de overige 148 meters aan dossiers (1700-1811) aan de beurt. Hetzelfde wil de Jong nog doen met processtukken van de hoven van Holland, Utrecht, Gelre en Zutphen. De ‘leesbare’ resultaten moeten terechtkomen in een openbare database.
Romeins recht
Werken met kunstmatige intelligentie binnen de rechtsgeschiedenis moet verbanden laten zien die eerst niet opvielen. De Jong wil zo te weten komen in hoeverre in die periode het Romeinse recht is gebruikt. Tot 1809 had elk gewest z’n eigen rechtsbronnen, overal gold weer ander stadsrecht. Schoot dat tekort of kwamen rechters er niet uit, dan werd teruggegrepen op het Romeinse recht. In Friesland was dit zelfs leidend, in tegenstelling tot elders in Nederland. In welke mate het werd gebruikt is onderwerp van nader onderzoek.
