In de afgelopen jaren is in verschillende arrondissementen geëxperimenteerd met wijkrechtspraak. Deze experimenten zijn zodanig goed beoordeeld dat de Rechtspraak deze vorm van rechtspraak voortzet en structureel inbedt. Wijkrechtspraak begon in Eindhoven en Rotterdam, maar het concept heeft ook navolging gekregen in Amsterdam, Den Haag en Tilburg.
Landelijke regeling
In die wijkrechtbanken is ook rechtsbijstand nodig. Onderzoeksbureau Significant heeft uitgezocht hoe die rechtsbijstand eruit moet ziet en of die moet afwijken van het normale systeem. Het bureau heeft daarvoor de al langer bestaande rechtsbijstand in de wijkrechtbanken Eindhoven en Rotterdam geëvalueerd en daarover aanbevelingen gedaan. De Raad voor Rechtsbijstand gebruikt deze aanbevelingen om samen met het ministerie van Justitie en Veiligheid en vertegenwoordigers van de beroepsgroep een landelijke regeling voor rechtsbijstand in wijkrechtbanken op te stellen. Die landelijke regeling gaat naar verwachting op 1 januari 2024 in. Het doel is de toeslag op een later moment ook op te nemen in het Besluit vergoedingen rechtsbijstand.
Toeslag voor extra werkzaamheden
Significant stelt onder meer voor om bovenop de toevoegvergoeding een toeslag van 3 punten toe te kennen voor het extra werk die een wijkrechtbankzaak met zich meebrengt. Vooruitlopend op een landelijke regeling heeft de Raad voor Rechtsbijstand in overleg met het departement besloten die toeslag voor wijkrechtbanken al open te stellen voor de rechtsbijstand in de recenter ingestelde wijkrechtbanken in Amsterdam, Den Haag en Tilburg.
Subsidieregeling
Voor de rechtsbijstand in de wijkrechtbanken in Eindhoven en Rotterdam geldt tot 1 januari een bijzondere subsidieregeling en kan een advocaat geen aanspraak maken op de toeslag. Die toeslag is tot 1 januari 2024 ook niet beschikbaar voor eventuele wijkrechtbankinitiatieven in andere regio’s. Op basis van de regeling die aanstaande is, is vanaf 1 januari 2024 de toeslag landelijk beschikbaar indien een advocaat rechtsbijstand verleent in een wijkrechtbankzaak.
Werkinstructie
Op Kenniswijzer is voor dit doel een werkinstructie opgenomen. Hierin is vermeld dat de eenmalige toeslag alleen van toepassing is als de toevoeging is aangevraagd op of na 14 juli 2023 en als sprake is van een procedure bij de wijk- of buurtrechter in Amsterdam, Den Haag of Tilburg. De toeslag is niet van toepassing op advieszaken en voortijdig beëindigde procedures; (hoger) beroep en cassatie bij een andere instantie; wijk- of buurtrechters in andere plaatsen; andere pilots, experimenten of initiatieven van de rechtspraak, zoals onder andere de regelrechter, spreekuurrechter en het huis van het recht.
