Het ging vooral over pleitnota’s, maandag in het Spoorwegmuseum. Het project Nieuwe Zaaksbehandeling (NZB) in de bestuursrechtspraak werd er afgesloten met een symposium waar iedereen hardop mocht zeggen wat er niet deugde. En dat gebeurde gelukkig ook.
De vernieuwing in de zaaksbehandeling dient verschillende doelen: sneller, meer op maat, met procedurele rechtvaardigheid en finale geschilbeslechting. Zaken worden dus sneller op de zitting gepland, en in de zitting wordt gekeken wat de beste oplossing voor een probleem is.
Er waren 22 workshops over uiteenlopende onderwerpen, zoals bijvoorbeeld omgaan met verandering, taal en communicatie, schikkingsdruk, verschillen tussen rechtbanken. Zelf had ik gekozen voor het onderwerp NZB en advocatuur, omdat ik in mijn eigen zittingen merkte dat de nieuwe werkwijze nog wel eens fricties oplevert tussen de rechtbank en advocaten. De procesvertegenwoordigers in mijn workshopgroep hadden die ervaring ook. Dat heeft vooral te maken met verschillen in verwachting van wat de zitting gaat brengen. In de zitting wordt nu gezamenlijk onderzocht waar het probleem zit, en wat de beste oplossing is: schikken, mediation, mondelinge uitspraak over een geschilpunt, of, als dat allemaal niet voldoende is, een uitspraak van de rechter. Dat valt dus moeilijk te voorspellen, en we zullen het met die onzekerheid moeten doen, lijkt me. De workshopgroep was het roerend eens dat er in deze opzet van de zitting geen plaats meer is voor het voorlezen van een pleitnota. Dat is ook niet nodig, want alles staat al in de stukken, en het herhalen van die informatie levert doorgaans geen nieuwe inzichten op. Ik ben benieuwd wat procesvertegenwoordigers in reactie op deze ontwikkeling gaan doen, dus laat het weten met de commentaarfunctie van dit blog.
Mijn tweede keus was de workshop over organisatie. Daar ging het al snel over logistiek en hoe die zo veel mogelijk digitaal te laten verlopen. Kun je partijen zelf het tijdstip van hun zitting laten vaststellen? En hoe zorg je dat dat kleine groepje procesvertegenwoordigers van bijvoorbeeld UWV zo veel mogelijk op de zitting kan zijn? Je kunt nu al wel digitaal beroep instellen, maar verder zijn er nu nog geen digitale mogelijkheden. Digitaal procederen in het bestuursrecht staat wel in het regeerakkoord, en er wordt hard aan gewerkt om het zo snel mogelijk te realiseren. Sinds kort zit ik in het projectteam, dus het onderwerp zal hier nog wel eens opduiken de komende tijd.
Nog 1 ding over het symposium, en dan komen echt de toga’s aan de beurt. Het symposium werd filosofisch ingeleid door Bas Haring. Hij maakte een tweedeling tussen orde en chaos, en machines en mensen. De mensen horen bij de chaos, en de machines scheppen de orde die nodig is om problemen op te lossen. Hij liet zien dat met chaos best te leven is, en dat je kunt volstaan met het aanbrengen van orde waar dat nodig is. Een geruststellende gedachte. Maar die tweedeling waarbij de mensen worden ingedeeld bij de chaos, dat beeld zit mij niet lekker. Het recht is een mooi voorbeeld dat duidelijk maakt waarom. Recht schept orde in de chaos van het menselijk bestaan,\. De orde is nodig om samen te kunnen leven. Het orde-scheppende recht wordt daarbij ook gevoed door ons aangeboren gevoel voor rechtvaardigheid. Dat rechtvaardigheidsgevoel maakt dat wij ons in maatschappelijk verband kunnen gedragen. De orde die het recht brengt komt dus uit onszelf, uit de mensen, die door Bas Haring weggezet werden bij de chaos. De mensen zijn dus niet alleen van de chaos, maar ook van de orde, want die orde maken wij ook zelf.
Nu dan de toga’s. Een paar weken geleden was er een cursus voor nieuwe persrechters. Ik hoorde dat daar tegenwoordig ook aandacht is voor het uiterlijk. Nee, geen t-shirt onder je colbertje, maar een overhemd. Eén collega kreeg het advies om nog eens kritisch naar haar coiffure-met-pony te kijken. Nu de tv steeds vaker persrechters in beeld brengt wordt het visuele belangrijker. Dat moet ook het idee geweest zijn bij degene die op het interne netwerk voorstelde om de persrechters in toga te laten optreden. Totnogtoe zijn wij heel terughoudend met die toga. Toen ik RAIO was leerde ik dat de toga over de arm wordt meegevoerd naar de zittingszaal, en dat je de toga pas in de zittingszaal aantrekt. Daar zat ook iets in van standsverschil, want “we zijn tenslotte geen advocaten”. Ook is het een tijdje bon ton geweest om bij familiezaken en vooral kinderverhoren de toga uit te laten. Omdat niet iedereen hetzelfde deed leidde dat nog wel eens tot chaotische taferelen onder wachtende advocaten: oeps, zit mr. X in plaats van mr. Y? Mag ik dan jouw toga even lenen, want mr. X is niet gediend van een advocaat die niet “gekleed” is! De toga aantrekken voor iets anders dan een zitting is dus een echte nieuwigheid. Innovatie in tijden van beeldcultuur, het overwegen waard.
