Bij wijkrechtspraak behandelt een ‘wijkrechter’ zaken van individuele buurtbewoners. Het gaat daarbij vaak om mensen met problemen op verschillende terreinen, zoals schulden, schoolverzuim of strafbare feiten. Wijkrechtspraak is mede ontworpen naar het voorbeeld van community courts in de VS en sluit goed aan bij het streven van de Rechtspraak om haar eigen maatschappelijke effectiviteit te vergroten.
Mens achter dossier
Bij de behandeling van ‘wijkzaken’ staat de mens achter het dossier centraal. In nauwe samenwerking komen instanties zoals de gemeente, het Openbaar Ministerie en de reclassering voorafgaand aan de zitting tot een afgestemde aanpak. Deze werkwijze zou, in combinatie met het gezag van de rechter en de dwang die van een (straf)procedure uitgaat, een positief effect moeten hebben op hulpverlening en de aanvaarding daarvan. Wijkrechtspraak wordt gezien als een belangrijke sleutel tot voorkoming van recidive en het verder afglijden in de criminaliteit.
Buurtcentrum
Zittingen worden niet gehouden in de rechtbank, maar op een laagdrempelige locatie in de wijk, zoals een buurtcentrum. Verondersteld wordt dat de aanwezigheid van de wijkrechter in wijken met veel sociaaleconomische problematiek, waar een deel van de bewoners het vertrouwen in instituties (ook het rechtssysteem) is verloren, op de langere termijn tot een positievere waardering van deze instituties zal leiden.
Pilots
De rechtbanken Oost-Brabant (Wijkrechtbank Eindhoven) en Rotterdam (Wijkrechtspraak op Zuid) hebben de afgelopen jaren pilots uitgevoerd met wijkrechtspraak en deze laten evalueren. Het is nu een vast onderdeel van het pakket van deze rechtbanken. Bij de rechtbank Amsterdam (buurtrechtspraak Venserpolder) is het wijkrechtspraakproject onlangs afgerond en positief geëvalueerd. De komende jaren zal wijkrechtspraak op meerdere plaatsen in Nederland worden ingevoerd.
Effecten
Dit onderzoek is bedoeld om inzicht te krijgen in de beleidstheorie die aan wijkrechtspraak ten grondslag ligt, hoe wijkrechtspraak wordt uitgevoerd, welke ervaringen betrokkenen hebben, en wat de (langdurige) effecten en werkzame elementen van wijkrechtspraak zijn. Daarbij gaat het niet alleen om de effecten voor direct betrokkenen, maar ook om de effecten op de wijken waarin wijkrechtspraak is gevestigd. Deze inzichten kunnen vervolgens worden gebruikt bij de verdere invoering en ontwikkeling van wijkrechtspraak. Het evaluatieonderzoek neemt ruim drie jaar in beslag.
Onderzoeksteam
Het evaluatieonderzoek wordt uitgevoerd door een multidisciplinair onderzoeksteam, bestaande uit Eddy Bauw en Marc Simon Thomas (beiden Universiteit Utrecht), Rogier Hartendorp, Rosa Koenraadt en Anke Ramakers (alle drie Universiteit Leiden).
