Is de jurist van de toekomst een digitaal vaardige conflictoplosser met soft skills? Zo ja, dan moet de universiteit de studenten daarop voorbereiden.
Dat was het thema van het debat De Jurist van de Toekomst ter gelegenheid van de housewarming van de juridische faculteit van de Universiteit van Amsterdam (UvA). Die vierde met dit evenement de verhuizing naar het nieuwe pand op het Roeterseiland, en trok daarmee de deur van het historische gebouw Oudemanhuispoort definitief en met enige weemoed achter zich dicht.
Dat het werk van de jurist gaat veranderen, daar waren de leden van het zeskoppige panel het wel over eens. Maar hoe? Maurits Barendrecht (research director Hiil Innovating Justice) legde vooral de nadruk op de gebreken van het huidige juridisch systeem: “Met beperkte regels en verouderde procedures moeten we als juristen onderling tot een oplossing zien te komen.” Barendrecht pleit voor juristen met een bredere blik. Die moeten kennis hebben van psychologie en economie en beschikken over soft skills zoals bemiddelen, onderhandelen en luisteren. En gewapend met die kennis niet afstevenen op een rechtszaak maar op een schikking die voor beide partijen aanvaardbaar is. Maar dat leren juristen allemaal niet op de Nederlandse universiteiten.
Virtueel advocatenkantoor
Mee eens, vindt managing partner Geert Potjewijd van De Brauw, die vertelde dat de beginnende advocaten in het eigen opleidingsinstituut De Brauwerij de soft skills leren. “We brengen onze mensen bij dat er meer is dan de tunnel van het procederen.”
De rechtenfaculteit van UvA neemt die soft skills ook serieus, had decaan André Nollkaemper eerder gezegd. Door het virtuele advocatenkantoor The Law Firm en de oefenrechtbank moot court leren studenten al spreken, pleiten en onderhandelen.
Na een pleidooi vanuit de zaal voor meer meta-juridica in het curriculum benadrukte UvA-hoogleraar advocatuur Diana de Wolff “dat we hier wel juristen opleiden die kennis van het recht moeten hebben”. De Wolff ziet zichzelf als een idealist, die het rechtsbedrijf vooral beschouwt als een middel om rechtvaardige oplossingen te bereiken. “Met een goede conflictoplossing kun je daaraan een bijdrage leveren.”
Pieter van Regteren Altena, de deken van de Orde van Advocaten in Amsterdam, waarschuwde voor te veel nadruk op de soft skills. “Het is verdomd belangrijk dat je veel van het recht weet: die kennis heb je nodig om de soft skills toe te passen.” En rechter Bart Beuving (Rechtbank Amsterdam) zei dat er niet alleen binnen de advocatuur maar ook binnen de rechterlijke macht steeds meer aandacht is voor geschilbeslechting: “Het vonnis in niet meer langer het ideale eindproduct.”
Kodak
Voor alle panelleden staat vast dat digitale technieken ingrijpende veranderingen teweeg zullen brengen in de juridische sector. Maar dat de advocaat, net als fotogigant Kodak, ten onder zal gaan door gebrek aan vernieuwing, daar gelooft Van Regteren Altena niet in. “Vertrouwen in de persoon van de advocaat is belangrijk,” meent hij. “Bovendien betekent een computer stilstand. Hij kan uit big data afleiden welke vonnissen er eerder zijn geweest, maar hij kan geen nieuwe jurisprudentie scheppen, zoals de Hoge Raad.”
Barendrecht noemt Van Regteren Altena cs “de innovatiepolitie” omdat dekens kritisch zijn op koppelsites waaraan advocaten een provisie betalen. Om de advocaten in de zaal gerust te stellen zei Barendrecht dat het online echtscheidingsplatform Rechtwijzer Uit Elkaar slechts voor 20 procent op IT dreef en voor 80 procent op advocatenwerk. “Mensen blijven nodig.”
Diana de Wolff onderstreepte die noodzaak met een betoog over uitvoerende instanties als het UWV en CJIB die bij besluitvorming al volop gebruik maken van digitale technieken. “We moeten als juristen boven de machines staan en een eigen oordeel geven over de besluiten. Pas op voor te veel vertrouwen in kunstmatige intelligentie.”
Makro-pasje
Nora van Oostrom (executive director Law Firm School) vroeg aandacht voor een onderbelicht aspect van digitalisering: de ethiek. “Als we het daarover hebben, denken we vaak aan de advocaat die het Makro-pasje van zijn buurman gebruikt. Maar welke ethische eisen stellen we aan algoritmes en aan de mensen die deze algoritmes beheren?”
Vernieuwing, was de algemene conclusie, is belangrijk, maar vergeet ook de juridische diepgang niet. UvA-alumnus Joren Wiewel (advocaat bij Stibbe) verwoordde het zo: “Toen ik met mijn studie begon, moesten we allemaal een client loving T-shaped lawpreneur worden. Dat vond ik toen onzin, en dat vind ik nog steeds. De universitaire studie moet de basis leggen voor de praktijk, maar je hoeft er niet alle praktische vakken te leren. Dus UvA, ga vooral zo door.”
De UvA-rechtenfaculteit had voor het feestje flink uitgepakt door tv-persoonlijkheid en alumnus Umberto Tan te strikken als dagvoorzitter. Tan praatte het geheel losjes aan elkaar. Jammer alleen dat hij de CvB-voorzitter Geert ten Dam ‘meneer Ten Dam’ noemde. Toen hij ontdekte dat Ten Dam een vrouw, is repareerde hij de schade gevat met de opmerking “Nog nooit zo’n geslaagde geslachtsverandering gezien”.
Na afloop zei Tan: “Vanavond allemaal naar RTL kijken hè?” Geert ten Dam was toen al vertrokken.
