Afgelopen maand heeft Nederland de verkiezingen van de Provinciale Staten en de waterschappen achter de rug. In de aanloop naar de verkiezingen ging onze aandacht vooral uit naar de Provinciale Staten, en minder naar de waterschappen. Daarom kwam het college over het waterschapsrecht als geroepen; op de dag van het stemmen kregen wij uitleg van een gastspreker over de waterschappen. Het bleek dat wij niet de enigen waren. Er waren namelijk maar weinig studenten op de hoogte van het waterschapsrecht en de kwaliteit van het water in Nederland.
Waterschapsrecht
De Grondwet roept via artikel 133 de waterschappen in het leven. Op grond van dit artikel is de Waterschapswet ingevoerd door de wetgever. In de Waterschapswet worden de details van het waterschap geregeld zoals de bevoegdheden en het bestuur. Volgens artikel 1, eerste lid Waterschapswet is het waterschap ‘Waterschappen zijn openbare lichamen welke de waterstaatkundige verzorging van een bepaald gebied ten doel hebben’.
Uit het eerste artikel vloeit voort dat het waterschap het water ‘regelt’ binnen een bepaald gebied; het waterschap heeft de bevoegdheid om taken uit te voeren met betrekking tot het water. Uit lid 2 blijkt dat de taken van het waterschap bestaan uit de zorg van het watersysteem en het zuiveren van afvalwater. Denk hierbij aan de dijken en natuurbeheer in en rondom het water.
Kwaliteit van het water
Vanuit het Unierecht is sinds 2000 de Europese Kaderrichtlijn Water (KRW) van kracht en de verwachting is dat Nederland dit bij lange na niet haalt. De kwaliteit van ons water is een van de slechtste van de Europese Unie; slechts één procent krijgt de beoordeling ‘goed’. Het gaat om alle soorten ‘waterlichamen’. Dit zijn dus onder andere alle sloten, rivieren, kanalen en meren. Alles zit vol met meststoffen zoals fosfaat en nitraat en bestrijdingsmiddelen. Daarnaast zijn onze wateren vervuild met grote hoeveelheden PFAS en microplastics. De deadline van de richtlijn is gesteld op 2027. Tot die tijd heeft Nederland dus slechts vier jaar om de wateren in goede toestand te brengen. Volgens onze gastspreker en vele andere experts, is dit doel niet meer te behalen. Er wordt gevreesd voor een debacle vergelijkbaar met de stikstof crisis; bouwprojecten zullen stilvallen en de Europese Commissie kan procedures beginnen tegen Nederland.
Relativering
Het is echter niet zo dat de kwaliteit van het water niets is verbeterd; vroeger was het een stuk slechter. Dit bleek onder andere uit de grachten die pikzwart kleurden. Nu worden er zwemwedstrijden gehouden in de Amsterdamse grachten. Daarnaast zijn de woonboten aangesloten op de riolering, waardoor de afvalstoffen beter worden verwerkt en niet rechtstreeks in het water terechtkomen. In Utrecht werd de Vecht vroeger gezien als een vieze rivier, maar nu zwemmen er vele soorten vissen in.
Waarom scoort Nederland dan nog steeds zo slecht? De KRW kent geen ‘grijstinten’. Bij de overtreding van een enkele maatstaf krijgt een lidstaat al een Europese onvoldoende. Daarnaast is er nog sprake van historische vervuiling en maakt Nederland gebruik van een ambitieuze meetwijze. Dit zorgt ervoor dat er strenger en dus ook ‘nadeliger’ gemeten wordt in Nederland. Dit maakt een eventuele vergelijking met andere lidstaten lastig.
Conclusie
Het is duidelijk dat de kwaliteit van het water in Nederland een zorgwekkende situatie betreft. Volgens Europese normen voldoet ons water niet aan de vereiste kwaliteit en het lijkt erop dat we de doelen voor 2027 niet gaan halen. Dit is een ernstig probleem, gezien het feit dat water van groot belang is voor de Nederlandse economie, ons milieu en onze gezondheid. De waterschappen zijn op dit moment dus nog niet fit for the future. Om deze uitdaging aan te gaan, kan het onzes inziens geen kwaad om – ook als student – meer informatie te vergaren over de verschillende partijen in de waterschappen.
